เถโร จ ตํ อาทาย ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ อาโรเจสิฯ ภควา ปน จินฺเตสิ ‘‘อยํ ปริพฺพาชโก ติตฺถิยสมเย ‘อหํ ปาฏิเอกฺโก สตฺถา’ติ ปฏิชานมาโน จรติ, ‘อิเธว มคฺคพฺรหฺมจริยํ จริตุํ อิจฺฉามี’ติ กิร วทติ, กิํ นุ โข มยิ ปสนฺโน, อุทาหุ มยฺหํ วา มม สาวกานํ ธมฺมกถาย ปสนฺโน’’ติฯ อถสฺส เอกฏฺฐาเนปิ ปสาทาภาวํ ญตฺวา ‘‘อยํ มม สาสเน ‘ธมฺมํ เถเนสฺสามี’ติ ปพฺพชติ, อิติสฺส อาคมนํ อปริสุทฺธํ, นิปฺผตฺติ นุ โข กีทิสา’’ติ โอโลเกนฺโต ‘‘กิญฺจาปิ ‘ธมฺมํ เถเนสฺสามี’ติ ปพฺพชติ, กติปาเหเนว ปน ฆเฏตฺวา อรหตฺตํ คณฺหิสฺสตี’’ติ ญตฺวา ‘‘เตนหานนฺท, สุสีมํ ปพฺพาเชถา’’ติ อาหฯ ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ ‘‘เอวํ ภควตา โก ญาโต? สุสีโม ปริพฺพาชโก’’ติฯ

สนฺตติมหามตฺโตติ (ธ. ป. อฏฺฐ. 2.141 สนฺตติมหามตฺตวตฺถุ) โส กิร เอกสฺมิํ กาเล รญฺโญ ปเสนทิสฺส ปจฺจนฺตํ กุปิตํ วูปสเมตฺวา อาคโตฯ อถสฺส ราชา ตุฏฺโฐ สตฺต ทิวสานิ รชฺชํ ทตฺวา เอกํ นจฺจคีตกุสลํ อิตฺถิํ อทาสิฯ โส สตฺต ทิวสานิ สุรามทมตฺโต หุตฺวา สตฺตเม ทิวเส สพฺพาลงฺการปฺปฏิมณฺฑิโต หตฺถิกฺขนฺธวรคโต นหานติตฺถํ คจฺฉนฺโต สตฺถารํ ปิณฺฑาย ปวิสนฺตํ ทฺวารนฺตเร ทิสฺวา หตฺถิกฺขนฺธวรคโตว สีสํ จาเลตฺวา วนฺทิฯ สตฺถา สิตํ กตฺวา ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, สิตปาตุกรเณ เหตู’’ติ อานนฺทตฺเถเรน ปุฏฺโฐ สิตการณํ อาจิกฺขนฺโต อาห – ‘‘ปสฺสสิ, อานนฺท, สนฺตติมหามตฺตํ, อชฺเชว สพฺพาภรณปฺปฏิมณฺฑิโต มม สนฺติกํ อาคนฺตฺวา จาตุปฺปทิกคาถาวสาเน อรหตฺตํ ปตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสตี’’ติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘เอวํ โก ญาโต ภควตาติ? สนฺตติมหามตฺโต’’ติฯ

ปุริสินฺทฺริยญาณสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. นิพฺเพธิกสุตฺตวณฺณนา

[63] นวเม ปริหายติ อตฺตโน ผลํ ปริคฺคเหตฺวา วตฺตติ, ตสฺส วา การณภาวํ อุปคจฺฉตีติ ปริยาโยติ อิธ การณํ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘นิพฺพิชฺฌนการณ’’นฺติฯ