7. มชฺเฌสุตฺตวณฺณนา

[61] สตฺตเม มนฺตาติ ย-การโลเปน นิทฺเทโส, กรณตฺเถ วา เอตํ ปจฺจตฺตวจนํฯ เตนาห ‘‘ตาย อุโภ อนฺเต วิทิตฺวา’’ติฯ ผสฺสวเสน นิพฺพตฺตตฺตาติ ทฺวยทฺวยสมาปตฺติยํ อญฺญมญฺญํ สมฺผสฺสวเสน นิพฺพตฺตตฺตา, ‘‘ผสฺสปจฺจยา ตณฺหา, ตณฺหาปจฺจยา อุปาทานํ, อุปาทานปจฺจยา ภโว , ภวปจฺจยา ชาตี’’ติ อิมินา จานุกฺกเมน ผสฺสสมุฏฺฐานตฺตา อิมสฺส กายสฺส ผสฺสวเสน นิพฺพตฺตตฺตาติ วุตฺตํฯ เอโก อนฺโตติ เอตฺถ อยํ อนฺต-สทฺโท อนฺตอพฺภนฺตรมริยาทลามกอภาวโกฏฺฐาสปทปูรณสมีปาทีสุ ทิสฺสติฯ ‘‘อนฺตปูโร อุทรปูโร’’ติอาทีสุ (สุ. นิ. 197) หิ อนฺเต อนฺตสทฺโทฯ ‘‘จรนฺติ โลเก ปริวารฉนฺนา อนฺโต อสุทฺธา, พหิ โสภมานา’’ติอาทีสุ (สํ. นิ. 1.122) อพฺภนฺตเรฯ ‘‘กายพนฺธนสฺส อนฺโต ชีรติ (จูฬว. 278) สา หริตนฺตํ วา ปนฺถนฺตํ วา เสลนฺตํ วา อุทกนฺตํ วา’’ติอาทีสุ (ม. นิ. 1.304) มริยาทายํฯ ‘‘อนฺตมิทํ, ภิกฺขเว, ชีวิกาน’’นฺติอาทีสุ (สํ. นิ. 3.80; อิติวุ. 91) ลามเกฯ ‘‘เอเสวนฺโต ทุกฺขสฺสา’’ติอาทีสุ (ม. นิ. 3.393; สํ. นิ. 2.51) อภาเวฯ สพฺพปจฺจยสงฺขโย หิ ทุกฺขสฺส อภาโว โกฏีติปิ วุจฺจติฯ ‘‘ตโย อนฺตา’’ติอาทีสุ (ที. นิ. 3.305) โกฏฺฐาเสฯ ‘‘อิงฺฆ ตาว สุตฺตนฺตํ วา คาถาโย วา อภิธมฺมํ วา ปริยาปุณสฺสุ, สุตฺตนฺเต โอกาสํ การาเปตฺวา’’ติ (ปาจิ. 442) จ อาทีสุ ปทปูรเณฯ ‘‘คามนฺตํ วา โอสโฏ (ปารา. 409-410; จูฬว. 343) คามนฺตเสนาสน’’นฺติอาทีสุ (ปารา. อฏฺฐ. 2.410) สมีเปฯ สฺวายมิธ โกฏฺฐาเส วตฺตตีติ อยเมโก โกฏฺฐาโสติฯ

สนฺโต ปรมตฺถโต วิชฺชมาโน ธมฺมสมูโหติ สกฺกาโย, ปญฺจุปาทานกฺขนฺธาฯ เตนาห ‘‘เตภูมกวฏฺฏ’’นฺติฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

มชฺเฌสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ