เมนู

นิพฺพานญฺจ นาม อิมสฺมิํ อตฺเถ อรหตฺตํ อธิปฺเปตํ ‘‘อภิชายตี’’ติ วจนโต ฯ ตญฺหิ กิเลสนิพฺพานนฺเต ชาตตฺตา นิพฺพานํ นาม ยถา ‘‘ราคาทีนํ ขยนฺเต ชาตตฺตา ราคกฺขโย, โทสกฺขโย, โมหกฺขโย’’ติฯ ปฏิปฺปสฺสมฺภนวเสน วา กิเลสานํ นิพฺพาปนโต นิพฺพานํฯ ตํ เอส อภิชายติ ปสวติฯ อิธาปิ หิ อนฺโตคธเหตุ อตฺถํ ‘‘ชายตี’’ติ ปทํฯ อฏฺฐกถายํ ปน ‘‘ชายตี’’ติ อิมสฺส ปาปุณาตีหิ อตฺถํ คเหตฺวาว ‘‘นิพฺพานํ ปาปุณาตี’’ติ วุตฺตํฯ สุกฺกาภิชาติโย สมาโนติ สุกฺเก อุจฺจกุเล ชาโต หุตฺวาฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

ฉฬภิชาติสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. อาสวสุตฺตวณฺณนา

[58] จตุตฺเถ สํวเรนาติ สํวเรน เหตุภูเตน วาฯ อิธาติ อยํ อิธ-สทฺโท สพฺพาการโต อินฺทิยสํวรสํวุตสฺส ปุคฺคลสฺส สนฺนิสฺสยภูตสาสนปริทีปโน, อญฺญสฺส ตถาภาวปฺปฏิเสธโน วาติ วุตฺตํ ‘‘อิธาติ อิธสฺมิํ สาสเน’’ติฯ ปฏิสงฺขาติ ปฏิสงฺขายฯ สงฺขา-สทฺโท ญาณโกฏฺฐาสปญฺญตฺติคณนาทีสุ ทิสฺสติ ‘‘สงฺขาเยกํ ปฏิเสวตี’’ติอาทีสุ (ม. นิ. 2.168) หิ ญาเณ ทิสฺสติฯ ‘‘ปปญฺจสญฺญาสงฺขา สมุทาจรนฺตี’’ติอาทีสุ (ม. นิ. 1.202, 204) โกฏฺฐาเสฯ ‘‘เตสํ เตสํ ธมฺมานํ สงฺขา สมญฺญา’’ติอาทีสุ (ธ. ส. 1313-1315) ปญฺญตฺติยํฯ ‘‘น สุกรํ สงฺขาตุ’’นฺติอาทีสุ (สํ. นิ. 2.128) คณนายฯ อิธ ปน ญาเณ ทฏฺฐพฺโพฯ เตเนวาห ‘‘ปฏิสญฺชานิตฺวา ปจฺจเวกฺขิตฺวาติ อตฺโถ’’ติฯ อาทีนวปจฺจเวกฺขณา อาทีนวปฏิสงฺขาติ โยชนาฯ สมฺปลิมฏฺฐนฺติ ฆํสิตํฯ อนุพฺยญฺชนโสติ หตฺถปาทสิตอาโลกิตวิโลกิตาทิปฺปการภาคโสฯ ตญฺหิ อโยนิโสมนสิกโรโต กิเลสานํ อนุพฺยญฺชนโต ‘‘อนุพฺยญฺชน’’นฺติ วุจฺจติฯ นิมิตฺตคฺคาโหติ อิตฺถิปุริสนิมิตฺตสฺส สุภนิมิตฺตาทิกสฺส วา กิเลสวตฺถุภูตสฺส นิมิตฺตสฺส คาโหฯ อาทิตฺตปริยาเยนาติ อาทิตฺตปริยาเย (สํ. นิ. 4.28; มหาว. 54) อาคตนเยน เวทิตพฺโพฯ

ยถา อิตฺถิยา อินฺทฺริยํ อิตฺถินฺทฺริยํ, น เอวมิทํ, อิทํ ปน จกฺขุเมว อินฺทฺริยนฺติ จกฺขุนฺทฺริยํฯ เตนาห ‘‘จกฺขุเมว อินฺทฺริย’’นฺติฯ