สา หิ ราคาทีหิ น กุปฺปตีติ อกุปฺปตายปิ อกุปฺปา ฯ อกุปฺปํ นิพฺพานมสฺสา อารมฺมณนฺติ อกุปฺปารมฺมณตายปิ อกุปฺปาฯ เตเนวาห ‘‘อกุปฺปารมฺมณตฺตา’’ติอาทิฯ ภวสํโยชนานนฺติ กามราคปฏิฆมานทิฏฺฐิวิจิกิจฺฉาสีลพฺพตปรามาสภวราคอิสฺสามจฺฉริย- อวิชฺชาสงฺขาตานํ ทสนฺนํ สํโยชนานํฯ อิมานิ หิ สตฺเต ภเวสุ สํโยเชนฺติ อุปนิพนฺธนฺติ ภวาภเวน สํโยเชนฺติ, ตสฺมา ภวสํโยชนานีติ วุจฺจนฺติฯ ขีณาสโว อุตฺตมอณโณ กิเลสอิณานํ อภาวโตฯ อญฺเญ หิ สตฺตา ยาว น กิเลสา ปหียนฺติ, ตาว สอิณา นาม อเสริวิหารภาวโตฯ จตุตฺถาทีนิ อุตฺตานตฺถานิฯ

อิณสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. เขมสุตฺตวณฺณนา

[49] สตฺตเม วุตฺถพฺรหฺมจริยวาโสติ นิวุตฺถพฺรหฺมจริยวาโสฯ กตกรณีโยติ เอตฺถ กรณียนฺติ ปริญฺญาปหานภาวนาสจฺฉิกิริยมาหฯ ตํ ปน ยสฺมา จตูหิ มคฺเคหิ ปจฺเจกํ จตูสุ สจฺเจสุ กตฺตพฺพตฺตา โสฬสวิธํ เวทิตพฺพํฯ เตนาห ‘‘จตูหิ มคฺเคหิ กตฺตพฺพ’’นฺติฯ ขนฺธกิเลสอภิสงฺขารสงฺขาตา ตโย โอสีทาปนฏฺเฐน ภารา วิยาติ ภาราฯ เต โอหิตา โอโรปิตา นิกฺขิตฺตา ปาติตา เอเตนาติ โอหิตภาโรฯ เตนาห ‘‘ขนฺธภารํ…เป.… โอตาเรตฺวา ฐิโต’’ติฯ อนุปฺปตฺโต สทตฺถนฺติ อนุปฺปตฺตสทตฺโถฯ สทตฺโถติ จ สกตฺถมาห ก-การสฺส ท-การํ กตฺวาฯ เอตฺถ หิ อรหตฺตํ อตฺตโน โยนิโสมนสิการายตฺตตฺตา อตฺตูปนิพนฺธฏฺเฐน สสนฺตานปริยาปนฺนตฺตา อตฺตานํ อวิชหนฏฺเฐน อตฺตโน อุตฺตมตฺเถน จ อตฺตโน อตฺถตฺตา ‘‘สกตฺโถ’’ติ วุจฺจติฯ เตนาห ‘‘สทตฺโถ วุจฺจติ อรหตฺต’’นฺติฯ สมฺมทญฺญา วิมุตฺโตติ สมฺมา อญฺญาย วิมุตฺโต, อจฺฉินฺนภูตาย มคฺคปญฺญาย สมฺมา ยถาภูตํ ทุกฺขาทีสุ โย ยถา ชานิตพฺโพ, ตถา ชานิตฺวา วิมุตฺโตติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘สมฺมา เหตุนา’’ติอาทิฯ วิมุตฺโตติ จ ทฺเว วิมุตฺติโย สพฺพสฺส จิตฺตสํกิเลสสฺส มคฺโค นิพฺพานาธิมุตฺติ จฯ นิพฺพาเน อธิมุจฺจนํ ตตฺถ นินฺนโปณปพฺภารตายฯ อรหา สพฺพกิเลเสหิ วิมุตฺตจิตฺตตฺตา จิตฺตวิมุตฺติยา วิมุตฺโตฯ นิพฺพานํ อธิมุตฺตตฺตา นิพฺพาเน วิมุตฺโตฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

เขมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ