เมนู

กตสรกฺเขโปติ ถิรลกฺเข จ จลลกฺเข จ ปเรสํ ทสฺสนวเสน สรกฺเขปสฺส กตาปีฯ เตนาห ‘‘ทสฺสิตสิปฺโป’’ติ, ‘‘กตโยคฺโค’’ติ เกจิฯ อสนฺติ เอเตนาติ อสนํ, กณฺโฑฯ ตาลจฺฉาทินฺติ ตาลจฺฉายํฯ สา ปน รตนมตฺตา วิทตฺถิจตุรงฺคุลาฯ

ปุรตฺถิมา สมุทฺทาติ เอกสฺมิํ จกฺกวาเฬ ปุรตฺถิมา สมุทฺทาฯ สมุทฺทสีเสน ปุรตฺถิมจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิํ วทติฯ ปจฺฉิมสมุทฺโทติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ นิปฺปปญฺจตนฺติ อทนฺตการิตํฯ สมฺปตฺเตติ ตาทิเสน ชเวน คจฺฉนฺเตน สมฺปตฺเตฯ อโนตตฺเตติ เอตฺถาปิ ‘‘สมฺปตฺเต’’ติ ปทํ อาเนตฺวา สมฺพนฺโธ, ตถา ‘‘นาคลตาทนฺตกฏฺฐ’’นฺติ เอตฺถาปิฯ ตทาติ ยทา โส โลกนฺตคเวสโก อโหสิ, ตทาฯ ทีฆายุกกาโลติ อเนกวสฺสสหสฺสายุกกาโลฯ จกฺกวาฬโลกสฺสาติ สามญฺญวเสน เอกวจนํ, จกฺกวาฬโลกานนฺติ อตฺโถฯ อิมสฺมิํเยว จกฺกวาเฬ นิพฺพตฺติปุพฺพปริจยสิทฺธาย นิกนฺติยาฯ

สสญฺญิมฺหิ สมนเกติ น รูปธมฺมมตฺตเก, อถ โข ปญฺจกฺขนฺธสมุทาเยติ ทสฺเสติฯ สมิตปาโปติ สมุจฺฉินฺนสํกิเลสธมฺโมฯ ฉฏฺฐํ อุตฺตานเมวฯ

โรหิตสฺสสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. สุวิทูรสุตฺตวณฺณนา

[47] สตฺตเม สุวิทูรวิทูร-สทฺทานํ สมานตฺถานํเยว เอกตฺถ คหณํ อิธ นิทฺเทโส ทูราสนฺนภาวสฺส อเปกฺขาสิทฺธตฺตา อิธาธิปฺเปตสฺส ทูรภาวสฺส เกนจิ ปริยาเยน อนาสนฺนภาวทสฺสนตฺถํ กตนฺติ อาห ‘‘เกนจิ ปริยาเยน อนาสนฺนานิ หุตฺวา’’ติอาทิฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

สุวิทูรสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. วิสาขสุตฺตวณฺณนา

[48] อฏฺฐเม วากฺกรณจาตุริยโต วจนคุณเหตูนํ ปูริยา โปรี, โปริยํ ภวาติ โปรี, ตาย โปริยาฯ เตนาห ‘‘ปริปุณฺณวาจายา’’ติ, อกฺขรปทปริปุณฺณาย วาจายาติ อตฺโถฯ อปลิพุทฺธายาติ ปิตฺตาทีหิ น วิพทฺธาย อนนุพุนฺธิตายฯ อเนลคลายาติ อเนลาย อคลาย นิทฺโทสาย อคฬิตปทพฺยญฺชนาย จฯ เถรสฺส หิ กถยโต ปทํ วา พฺยญฺชนํ วา น ปริหายติฯ เตนาห ‘‘อเนลคลายาติ นิทฺโทสาย เจว อคฬิตาย จา’’ติอาทิฯ ตตฺถ นิทฺโทสายาติ อตฺถโต จ พฺยญฺชนโต จ วิคตโทสายฯ อปติตปทพฺยญฺชนายาติ อวิรหิตปทพฺยญฺชนายฯ อถ วา อเนลคลายาติ น เอลํ โทสํ คลตีติ อเนลคลาฯ อวิจฺฉินฺนวาจาย อเนลคลาย ยถา ทนฺธมนุสฺสา มุเขน เขฬํ คฬนฺเตน วาจํ ภาสนฺติ, น เอวรูปายฯ อถ โข นิทฺโทสาย วิสทวาจายาติ อตฺโถฯ วิวฏฺฏปฺปกาสินี วาจา น กทาจิ วิวฏฺฏมุตฺตาติ กตฺวา อาห ‘‘วิวฏฺฏปริยาปนฺนายา’’ติ, วิวฏฺฏํ อมุญฺจิตฺวา ปวตฺตายาติ อตฺโถฯ วิวฏฺฏปฺปกาสินี หิ วาจา วิวฏฺฏํ ปริจฺฉิชฺช อาปาเทนฺตี ปวตฺตติฯ นวโลกุตฺตรธมฺโม สพฺพธมฺเมหิ สมุสฺสิตฏฺเฐน อพฺภุคฺคตฏฺเฐน จ ธโช นามาติ อาห ‘‘อพฺภุคฺคตฏฺเฐนา’’ติอาทิฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

วิสาขสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. วิปลฺลาสสุตฺตวณฺณนา

[49] นวเม อนิจฺจาทีนิ วตฺถูนิ นิจฺจนฺติอาทินา วิปรีตโต อสนฺตีติ วิปลฺลาสา , สญฺญาย วิปลฺลาโส สญฺญาวิปลฺลาโสฯ อิตเรสุปิ ตีสุ เอเสว นโยฯ เอวเมเต จตุนฺนํ วตฺถูนํ วเสน จตฺตาโร, เตสุ วตฺถูสุ สญฺญาทีนํ วเสน ทฺวาทส โหนฺติฯ เตสุ อฏฺฐ โสตาปตฺติมคฺเคน ปหียนฺติฯ อสุเภ สุภนฺติ สญฺญาจิตฺตวิปลฺลาสา สกทาคามิมคฺเคน ตนุกา โหนฺติ, อนาคามิมคฺเคน ปหียนฺติฯ ทุกฺเข สุขนฺติ สญฺญาจิตฺตวิปลฺลาสา อรหตฺตมคฺเคน ปหียนฺตีติ เวทิตพฺพาฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

วิปลฺลาสสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ