เมนู

4. จกฺกวคฺโค

1. จกฺกสุตฺตวณฺณนา

[31] จตุตฺถสฺส ปฐเม จตฺตาริ จกฺกานีติ เอตฺถ จกฺกํ นาม ทารุจกฺกํ, รตนจกฺกํ, ธมฺมจกฺกํ, อิริยาปถจกฺกํ, สมฺปตฺติจกฺกนฺติ ปญฺจวิธํฯ ตตฺถ ‘‘ยํ ปนิทํ, สมฺม, รถการจกฺกํ ฉหิ มาเสหิ นิฏฺฐิตํ ฉารตฺตูเนหี’’ติ (อ. นิ. 3.15) อิทํ ทารุจกฺกํฯ ‘‘ปิตรา ปวตฺติตํ จกฺกํ อนุวตฺเตตี’’ติ (สํ. นิ. 1.215) อิทํ รตนจกฺกํฯ ‘‘มยา ปวตฺติตํ จกฺก’’นฺติ (สุ. นิ. 562; พุ. วํ. 27.17; ชา. 1.1.104; 1.5.100, 103) อิทํ ธมฺมจกฺกํฯ ‘‘จตุจกฺกํ นวทฺวาร’’นฺติ (สํ. นิ. 1.29, 109) อิทํ อิริยาปถจกฺกํฯ ‘‘จตฺตาริมานิ, ภิกฺขเว, จกฺกานิ เยหิ สมนฺนาคตานํ เทวมนุสฺสานํ จตุจกฺกํ ปวตฺตตี’’ติ (อ. นิ. 4.31) อิทํ สมฺปตฺติจกฺกํฯ อิธาปิ เอตเทว อธิปฺเปตนฺติ อาห ‘‘จตฺตาริ สมฺปตฺติจกฺกานิ วตฺตนฺตี’’ติฯ อนุจฺฉวิเก เทเสติ ปุญฺญกิริยาย สมฺมาปฏิปตฺติยา อนุรูปเทเสฯ เสวนํ กาเลน กาลํ อุปสงฺกมนํฯ ภชนํ ภตฺติวเสน ปยิรุปาสนํฯ อตฺตโน สมฺมา ฐปนนฺติ อตฺตโน จิตฺตสนฺตานสฺส โยนิโส ฐปนํฯ สทฺธาทีสุ นิเวสนนฺติ อาห ‘‘สเจ’’ติอาทิฯ อิทเมว เจตฺถ ปมาณนฺติ อิทเมว ปุพฺเพกตปุญฺญตาสงฺขาตํ สมฺปตฺติจกฺกํ เอว เอเตสุ สมฺปตฺติจกฺเกสุ ปมาณภูตํ อิตเรสํ การณภาวโต ฯ เตนาห ‘‘เยน หี’’ติอาทิฯ โส เอว จ กตปุญฺโญ ปุคฺคโล อตฺตานํ สมฺมา ฐเปติ อกตปุญฺญสฺส ตทภาวโตฯ

จกฺกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ