เมนู

10. โยคสุตฺตวณฺณนา

[10] ทสเม โยเชนฺตีติ กมฺมํ วิปาเกน ภวาทิํ, ภวนฺตราทีหิ ทุกฺเขน สตฺตํ โยเชนฺติ ฆเฏนฺตีติ โยคาฯ กามนฏฺเฐน กาโม จ โส ยถาวุตฺเตนตฺเถน โยโค จาติ กามโยโคฯ ภวโยโค นาม ภวราโคติ ทสฺเสตุํ ‘‘รูปารูปภเวสู’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ปฐโม อุปปตฺติภเวสุ ราโค, ทุติโย กมฺมภเวสุ, ตติโย ภวทิฏฺฐิสหคโต ยถา รชฺชนฏฺเฐน ราโค, เอวํ ยุชฺชนฏฺเฐน โยโคติ วุตฺโตฯ จตูสุ สจฺเจสุ อญฺญาณนฺติ อิทํ สุตฺตนฺตนยํ นิสฺสาย วุตฺตํฯ สุตฺตนฺตสํวณฺณนา เหสาติ, ตทนฺโตคธตฺตา วา ปุพฺพนฺตาทีนํฯ

สมุทยนฺติ ทฺเว สมุทยา ขณิกสมุทโย ปจฺจยสมุทโย จฯ อุปฺปาทกฺขโณ ขณิกสมุทโย, ปจฺจโยว ปจฺจยสมุทโยฯ สมุทยเต สมุทยนํ สมุทโย, สมุเทติ เอตสฺมาติ สมุทโยติ เอวํ อุภินฺนํ สมุทยานํ สทฺทตฺถโตปิ เภโท เวทิตพฺโพฯ ปจฺจยสมุทยํ ปชานนฺโตปิ ภิกฺขุ ขณิกสมุทยํ ปชานาติ, ขณิกสมุทยํ ปชานนฺโตปิ ปจฺจยสมุทยํ ปชานาติฯ ปจฺจยโต หิ สงฺขารานํ อุทยํ ปสฺสโต ขณโต จ เนสํ อุทยทสฺสนํ สุขํ โหติ, ขณโต จ เนสํ อุทยํ ปสฺสโต ปเคว ปจฺจยานํ สุคฺคหิตตฺตา ปจฺจยโต ทสฺสนํ สุเขน อิชฺฌติฯ อิธ ปน ขณิกสมุทยํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สมุทยนฺติ อุปฺปตฺติ’’นฺติฯ

อตฺถงฺคโมปิ ทุวิโธ อจฺจนฺตตฺถงฺคโม, เภทตฺถงฺคโมติฯ อจฺจนฺตตฺถงฺคโม อปฺปวตฺตินิโรโธ, นิพฺพานนฺติ เกจิฯ เภทตฺถงฺคโม ขณิกนิโรโธฯ ตทุภยํ ปุพฺพภาเค อุคฺคหปริปุจฺฉาทิวเสน ปสฺสโต อญฺญตรทสฺสเนน อิตรทสฺสนมฺปิ สิทฺธเมว โหติฯ ปุพฺพภาเคเยว อารมฺมณวเสน ขยโต วยโต สมฺมสนาทิกาเล เภทตฺถงฺคมํ ปสฺสนฺโต พฺยติเรกวเสน อนุสฺสวาทิโต อจฺจนฺตตฺถงฺคมํ ปสฺสติ, มคฺคกฺขเณ ปน อารมฺมณโต อจฺจนฺตตฺถงฺคมํ ปสฺสนฺโต อสมฺโมหโต อิตรมฺปิ ปสฺสติฯ อิธ ปน เภทตฺถงฺคมํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อตฺถงฺคมนฺติ เภท’’นฺติฯ กามานํ อุปฺปตฺติเภทคฺคหเณเนว เจตฺถ ยถา กามานํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนตา วิภาวิตา, เอวํ กามวตฺถุโนปีติ อุภเยสมฺปิ อนิจฺจตา ทุกฺขตา อนตฺตตา จ วิภาวิตาติ ทฏฺฐพฺพํฯ มธุรภาวนฺติ อิมินา กามสนฺนิสฺสิตํ สุขํ โสมนสฺสํ ทสฺเสติฯ ‘‘ยํ โข, ภิกฺขเว, อิเม ปญฺจ กามคุเณ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ, อยํ กามานํ อสฺสาโท’’ติ (ม. นิ. 1.166) หิ วุตฺตํฯ อมธุรภาวนฺติ อิมินา ปน กามเหตุกํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ทสฺเสติฯ

ผสฺสายตนานนฺติ ฉทฺวาริกสฺส ผสฺสสฺส การณภูตานํ จกฺขาทิอายตนานํฯ เตนาห ‘‘จกฺขาทีนํ จกฺขุสมฺผสฺสาทิการณาน’’นฺติฯ