10. โมเนยฺยสุตฺตวณฺณนา

[123] ทสเม มุนิโน ภาวา โมเนยฺยานิ, เยหิ ธมฺเมหิ อุภยหิตมุนนโต มุนิ นาม โหติ, เต มุนิภาวกรา โมเนยฺยา ปฏิปทา ธมฺมา เอว วุตฺตาฯ มุนิโน วา เอตานิ โมเนยฺยานิ, ยถาวุตฺตธมฺมา เอวฯ ตตฺถ ยสฺมา กาเยน อกตฺตพฺพสฺส อกรณํ, กตฺตพฺพสฺส จ กรณํ , ‘‘อตฺถิ อิมสฺมิํ กาเย เกสา’’ติอาทินา (ที. นิ. 2.377; ม. นิ. 1.110; สํ. นิ. 4.127; ขุ. ปา. 3.ทฺวตฺติํสาการ) กายสงฺขาตสฺส อารมฺมณสฺส ชานนํ, กายสฺส จ สมุทยโต อตฺถงฺคมโต อสฺสาทโต อาทีนวโต นิสฺสรณโต จ ยาถาวโต ปริชานนตา, ตถา ปริชานนวเสน ปน ปวตฺโต วิปสฺสนามคฺโค, เตน จ กาเย ฉนฺทราคสฺส ปชหนํ, กายสงฺขารํ นิโรเธตฺวา ปตฺตพฺพสมาปตฺติ วา, สพฺเพ เอเต กายมุเขน ปวตฺตา โมเนยฺยปฺปฏิปทา ธมฺมา กายโมเนยฺยํ นามฯ ตสฺมา ตมตฺถํ ทสฺเสตุํ ‘‘กตมํ กายโมเนยฺยํ? ติวิธกายทุจฺจริตสฺส ปหานํ กายโมเนยฺยํ, ติวิธกายสุจริตมฺปิ กายโมเนยฺย’’นฺติอาทินา (มหานิ. 14) ปาฬิ อาคตาฯ อิธาปิ เตเนว ปาฬินเยน อตฺถํ ทสฺเสนฺโต ‘‘ติวิธกายทุจฺจริตปฺปหานํ กายโมเนยฺยํ นามา’’ติอาทิมาหฯ

อิทานิ ‘‘กตมํ วจีโมเนยฺยํ? จตุพฺพิธวจีทุจฺจริตสฺส ปหานํ วจีโมเนยฺยํ, จตุพฺพิธํ วจีสุจริตํ, วาจารมฺมเณ ญาณํ, วาจาปริญฺญา, ปริญฺญาสหคโต มคฺโค, วาจาย ฉนฺทราคสฺส ปหานํ, วจีสงฺขารนิโรโธ ทุติยชฺฌานสมาปตฺติ วจีโมเนยฺย’’นฺติ อิมาย ปาฬิยา วุตฺตมตฺถํ อติทีเปนฺโต ‘‘วจีโมเนยฺเยปิ เอเสว นโย’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ โจปนวาจญฺเจว สทฺทวาจญฺจ อารพฺภ ปวตฺตา ปญฺญา วาจารมฺมเณ ญาณํฯ ตสฺสา วาจาย สมุทยาทิโต ปริชานนํ วาจาปริญฺญาฯ

‘‘กตมํ มโนโมเนยฺยํ? ติวิธมโนทุจฺจริตสฺส ปหานํ มโนโมเนยฺยํ, ติวิธํ มโนสุจฺจริตํ, มนารมฺมเณ ญาณํ, มนปริญฺญา, ปริญฺญาสหคโต มคฺโค, มนสฺมิํ ฉนฺทราคสฺส ปหานํ, จิตฺตสงฺขารนิโรโธ สญฺญาเวทยิตนิโรธสมาปตฺติ มโนโมเนยฺย’’นฺติ อิมาย ปาฬิยา อาคตนเยน อตฺถํ วิภาเวนฺโต ‘‘มโนโมเนยฺเยปิ อิมินาว นเยน อตฺถํ ญตฺวา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ จ เอกาสีติวิธํ โลกิยจิตฺตํ อารพฺภ ปวตฺตญาณํ มนารมฺมเณ ญาณํฯ ตสฺส สมุทยาทิโต ปริชานนํ มนปริญฺญาติ อยํ วิเสโสฯ

โมเนยฺยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อาปายิกวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ