เมนู

เตสนฺติ เตสํ ปุคฺคลานํ ฉ สตฺถาเร เสวนฺตานํ มิจฺฉาทิฏฺฐิกานํ วิยฯ เทวทตฺเต เสวนฺตานํ โกกาลิกาทีนํ วิย จ ตํ เสวนํ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย โหติฯ มชฺฌิโมติ ปญฺจวสฺสกาลโต ปฏฺฐาย ยาว นววสฺสกาลา มชฺฌิโม นามฯ เถโรติ ทสวสฺสโต ปฏฺฐาย เถโร นามฯ เอวมาหํสูติ เอวํ วทนฺติฯ กิํ นุ โข ตุยฺหนฺติ ตุยฺหํ พาลสฺส ภณิเตน โก อตฺโถติ วุตฺตํ โหติฯ ตถารูปนฺติ ตถาชาติกํ ตถาสภาวํ อุกฺเขปนียกมฺมสฺส การณภูตํฯ

ตีหิ กปฺปาสอํสูหิ สุตฺตํ กนฺติตฺวา กตวตฺถนฺติ ตโย กปฺปาสอํสู คเหตฺวา กนฺติตสุตฺเตน วายิตํ สุขุมวตฺถํ, ตํ นววายิมํ อนคฺฆํ โหติ, ปริโภคมชฺฌิมํ วีสมฺปิ ติํสมฺปิ สหสฺสานิ อคฺฆติ, ชิณฺณกาเล, อฏฺฐปิ ทสปิ สหสฺสานิ อคฺฆติฯ

เตสํ ตํ โหตีติ เตสํ สมฺมาสมฺพุทฺธาทโย เสวนฺตา วิย ตํ เสวนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย โหติฯ สมฺมาสมฺพุทฺธญฺหิ เอกํ นิสฺสาย ยาวชฺชกาลา มุจฺจนกสตฺตานํ ปมาณํ นตฺถิ, ตถา สาริปุตฺตตฺเถรมหาโมคฺคลฺลานตฺเถเร อวเสเส จ อสีติ มหาสาวเก นิสฺสาย สคฺคคตสตฺตานํ ปมาณํ นตฺถิ, ยาวชฺชกาลา เตสํ ทิฏฺฐานุคติํ ปฏิปนฺนสตฺตานมฺปิ ปมาณํ นตฺถิเยวฯ อาเธยฺยํ คจฺฉตีติ ตสฺส มหาเถรสฺส ตํ อตฺถนิสฺสิตํ วจนํ ยถา คนฺธกรณฺฑเก กาสิกวตฺถํ อาธาตพฺพตํ ฐเปตพฺพตํ คจฺฉติ, เอวํ อุตฺตมงฺเค สิรสฺมิํ หทเย จ อาธาตพฺพตํ ฐเปตพฺพตํ คจฺฉติฯ

โปตฺถกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. โลณกปลฺลสุตฺตวณฺณนา

[101] นวเม ยถา ยถา กมฺมํ กโรตีติ เยน เยน ปกาเรน ปาณฆาตาทิปาปกมฺมํ กโรติฯ วิปากํ ปฏิสํเวทิยเตวาติ อวธารเณน กมฺมสิทฺธิยํ ตพฺพิปากสฺส อปฺปวตฺติ นาม นตฺถีติ ทีเปติฯ เตเนวาห ‘‘น หิ สกฺกา’’ติอาทิฯ เอวํ สนฺตนฺติ ภุมฺมตฺเถ อุปโยควจนนฺติ อาห ‘‘เอวํ สนฺเต’’ติฯ อภิสงฺขารวิญฺญาณนิโรเธนาติ กมฺมวิญฺญาณสฺส อายติํ อนุปฺปตฺติธมฺมตาปชฺชเนนฯ

‘‘อยมฺปิ โข กาโย เอวํธมฺโม เอวํภาวี เอวํอนตีโต’’ติอาทินา กายสฺส อสุภานิจฺจาทิอาการอนุปสฺสนา กายภาวนาติ อาห ‘‘กายานุปสฺสนาสงฺขาตาย ตาย ภาวนายา’’ติฯ ราคาทีนนฺติ อาทิ-สทฺเทน โทสโมหานํ สงฺคโห ทฏฺฐพฺโพฯ ‘‘ราโค โข, อาวุโส, ปมาณกรโณ, โทโส ปมาณกรโณ, โมโห ปมาณกรโณ, เต ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวํกตา อายติํ อนุปฺปาทธมฺมา’’ติ (ม. นิ. 1.459) หิ วุตฺตํฯ

ยถา หิ ปพฺพตปาเท ปูติปณฺณสฺส อุทกํ นาม โหติ, กาฬวณฺณํ โอโลเกนฺตานํ พฺยามสตํ คมฺภีรํ วิย ขายติ, ยฏฺฐิํ วา รชฺชุํ วา คเหตฺวา มินนฺตสฺส ปิฏฺฐิปาโททฺธรณมตฺตมฺปิ น โหติ, เอวเมว เอกจฺจสฺส ยาว ราคาทโย นุปฺปชฺชนฺติ, ตาว ตํ ปุคฺคลํ สญฺชานิตุํ น สกฺกา โหติ, โสตาปนฺโน วิย สกทาคามี วิย อนาคามี วิย จ ขายติฯ ยทา ปนสฺส ราคาทโย อุปฺปชฺชนฺติ, ตทา รตฺโต ทุฏฺโฐ มูฬฺโหติ ปญฺญายติฯ อิติ เต ราคาทโย ‘‘เอตฺตโก อย’’นฺติ ปุคฺคลสฺส ปมาณํ ทสฺเสนฺตาว อุปฺปชฺชนฺตีติ ปมาณกรณา นาม วุตฺตาฯ

ชาเปตุนฺติ ชินธนํ กาตุํฯ โสติ ราชา, มหามตฺโต วาฯ อสฺสาติ อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา ยาจนฺตสฺสฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

โลณกปลฺลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ปํสุโธวกสุตฺตวณฺณนา

[102] ทสเม อนีหตโทสนฺติ อนปนีตถูลกาฬกํฯ อนปนีตกสาวนฺติ อนปคตสุขุมกาฬกํฯ ปหฏมตฺตนฺติ อาหฏมตฺตํฯ

ทสกุสลกมฺมปถวเสน อุปฺปนฺนํ จิตฺตํ จิตฺตเมว, วิปสฺสนาปาทกอฏฺฐสมาปตฺติจิตฺตํ วิปสฺสนาจิตฺตญฺจ ตโต จิตฺตโต อธิกํ จิตฺตนฺติ อธิจิตฺตนฺติ อาห ‘‘อธิจิตฺตนฺติ สมถวิปสฺสนาจิตฺต’’นฺติฯ อนุยุตฺตสฺสาติ อนุปฺปนฺนสฺส อุปฺปาทนวเสน อุปฺปนฺนสฺส ปฏิพฺรูหนวเสน อนุ อนุ ยุตฺตสฺส, ตตฺถ ยุตฺตปฺปยุตฺตสฺสาติ อตฺโถฯ