เมนู

5. อวิชฺชาปจฺจยสุตฺตวณฺณนา

[35] เทสนํ โอสาเปสีติ ยถารทฺธกถํ ฐเปสิฯ ตตฺถ นิสินฺนสฺส ทิฏฺฐิคติกสฺส ลทฺธิยา ภินฺทนวเสน อุปริ กเถตุกาโมฯ พุทฺธานญฺหิ เทสนาวารํ ปจฺฉินฺทาเปตฺวา ปุจฺฉิตุํ สมตฺโถ นาม โกจิ นตฺถิฯ เตนาห ‘‘ทิฏฺฐิคติกสฺส โอกาสทานตฺถ’’นฺติฯ ทุปฺปญฺโห เอโส สตฺตูปลทฺธิยา ปุจฺฉิตตฺตา สตฺตูปลทฺธิวาทปเทนาติ ‘‘สตฺโต ชีโว อุปลพฺภตี’’ติ เอวํ ปวตฺตทิฏฺฐิทีปกปทวเสนฯ วทนฺติ เอเตนาติ วาโทฯ ทิฏฺฐิ-สทฺโท ปน ทฺวยสงฺคหิโต, พฺรหฺมจริยวาโส ปน ปรมตฺถโต อริยมคฺคภาวนาติ อาห ‘‘อริยมคฺควาโส’’ติฯ อยํ ทิฏฺฐีติ อนญฺเญ สรีรชีวาติ ทิฏฺฐิฯ ‘‘ชีโว’’ติ จ ชีวิตเมว วทนฺติฯ วฏฺฏนฺติ ทุวิธํ วฏฺฏํฯ นิโรเธนฺโตติ อนุปฺปตฺติธมฺมตํ อาปาเทนฺโตฯ สมุจฺฉินฺทนฺโตติ อปฺปวตฺติยํ ปาปเนน อุปจฺฉินฺทนฺโตฯ ตเทตํ มคฺเคน นิโรเธตพฺพํ วฏฺฏํ นิรุชฺฌตีติ โยชนาฯ ‘‘อยํ สตฺโต วินาสํ อภาวํ ปตฺวา สพฺพโส อุจฺฉิชฺชตี’’ติ เอวํ อุจฺเฉททิฏฺฐิยา คหิตาการสฺส สมฺภเว สจฺจภาเว สติฯ น โหตีติ สาตฺถโก น โหติฯ

คจฺฉตีติ สรีรโต นิกฺขมิตฺวา คจฺฉติฯ วิวฏฺเฏนฺโตติ อปฺปวตฺติํ กโรนฺโตติ อตฺโถฯ วิวฏฺเฏตุํ น สกฺโกติ นิจฺจสฺส อปฺปวตฺติํ ปาเปตุํ อสกฺกุเณยฺยตฺตาฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ สมฺมาทิฏฺฐิํ วิชฺฌติ อสมาหิตปุคฺคลเสวนวเสน ตถา ปวตฺติตุํ อปฺปทานวเสน จ ปชหิตพฺพาปชหนวเสน สมฺมาทิฏฺฐิํ วิชฺฌติฯ วิสูกมิวาติ กณฺฑโก วิยฯ น เกวลํ อนนุวตฺตโกว, อถ โข วิโรโธปิ ‘‘นิจฺจ’’นฺติอาทินา ปวตฺตนธมฺมตาย วิญฺญาปนโตฯ วิรูปํ พีภจฺฉํ ผนฺทิตํ วิปฺผนฺทิตํฯ ปณฺณปุปฺผผลปลฺลวานํ อวตฺถุภูโต ตาโล เอว ตาลาวตฺถุ ‘‘อสิเว สิวา’’ติ โวหาโร วิยฯ เกจิ ปน ‘‘ตาลวตฺถุกตานี’’ติ ปฐนฺติ, อวตฺถุภูตตาย ตาโล วิย กตานีติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘มตฺถกจฺฉินฺนตาโล วิยา’’ติฯ อนุอภาวนฺติ วินาสํฯ

อวิชฺชาปจฺจยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. ทุติยอวิชฺชาปจฺจยสุตฺตวณฺณนา

[36] อิติ วาติ เอวํ วาฯ ชรามรณสฺส เจว ชรามรณสามิกสฺส จ ขณวเสน โย วเทยฺยฯ อวิสารทธาตุโก ปุจฺฉิตุํ อจฺเฉกตาย มงฺกุภาเวน ชาโตฯ เตนาห ‘‘ปุจฺฉิตุํ น สกฺโกตี’’ติฯ

ทุติยอวิชฺชาปจฺจยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. นตุมฺหสุตฺตวณฺณนา

[37] ตุมฺหากนฺติ กายสฺส อนตฺตนิยภาวทสฺสนเมว ปเนตนฺติ ยา ตสฺส อนตฺตนิยตา, ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘อตฺตนิ หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ยทิ น อตฺตนิยํ, ปรกิยํ นาม สิยาติ, ตมฺปิ นตฺถีติ ทสฺเสนฺโต ‘‘นาปิ อญฺเญส’’นฺติ อาหฯ นยิทํ ปุราณกมฺมเมวาติ ‘‘อิทํ กาโย’’ติ วุตฺตสรีรํ ปุราณกมฺมเมว น โหติฯ น หิ กาโย เวทนาสภาโวฯ ปจฺจยโวหาเรนาติ การโณปจาเรนฯ อภิสงฺขตนฺติอาทิ นปุํสกลิงฺควจนํฯ ปุริมลิงฺคสภาคตายาติ ‘‘ปุราณมิทํ กมฺม’’นฺติ เอวํ วุตฺตปุริมนปุํสกลิงฺคสภาคตายฯ อญฺญมญฺญาภิมุเขหิ สเมจฺจ ปจฺจเยหิ กโต อภิสงฺขโตติ อาห ‘‘ปจฺจเยหิ กโตติ ทฏฺฐพฺโพ’’ติฯ อภิสญฺเจตยิตนฺติ ตถา อภิสงฺขตตฺตสงฺขาเตน อภิมุขภาเวน เจตยิตํ ปกปฺปิตํ, ปวตฺติตนฺติ อตฺโถฯ เจตนาวตฺถุโกติ เจตนาเหตุโกฯ เวทนิยนฺติ เวทนาย หิตํ วตฺถารมฺมณภาเวน เวทนาย ปจฺจยภาวโตฯ เตนาห ‘‘เวทนิยวตฺถู’’ติฯ

นตุมฺหสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ