1-4. ภินฺทิสุตฺตาทิวณฺณนา
[180-183] เทวทตฺโต สคฺเค วา นิพฺพตฺเตยฺยาติอาทิ ปริกปฺปวจนํฯ น หิ ปจฺเจกโพธิยํ นิยตคติโก อนฺตรา มคฺคผลานิ อธิคนฺตุํ ภพฺโพติฯ โสติ อนวชฺชธมฺโมฯ อสฺสาติ เทวทตฺตสฺสฯ สมุจฺเฉทมคมา กตูปจิตสฺส มหโต ปาปธมฺมสฺส พเลน ตสฺมิํ อตฺตภาเว สมุจฺเฉทภาวโต, น อจฺจนฺตายฯ อกุสลํ นาเมตํ อพลํ, กุสลํ วิย น มหาพลํ, ตสฺมา ตสฺมิํเยว อตฺตภาเว ตาทิสานํ ปุคฺคลานํ อเตกิจฺฉตา, อญฺญถา สมฺมตฺตนิยาโม วิย มิจฺฉตฺตนิยาโม อจฺจนฺติโก สิยาฯ ยทิ เอวํ วฏฺฏขาณุกโชตนา กถนฺติ? อาเสวนาวเสน, ตสฺมา ยถา ‘‘สกิํ นิมุคฺโค นิมุคฺโค เอว พาโล’’ติ วุตฺตํ, เอวํ วฏฺฏขาณุกโชตนาฯ ยาทิเส หิ ปจฺจเย ปฏิจฺจ ปุคฺคโล ตํ ทสฺสนํ คณฺหิ, ตถา จ ปฏิปนฺโน, ปุน อจินฺตปฺปติวตฺเต ปจฺจเย ปติตโต สีสุกฺขิปนมสฺส น โหตีติ น วตฺตพฺพํฯ
ภินฺทิสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
5. อจิรปกฺกนฺตสุตฺตวณฺณนา
[184] กาเล สมฺปตฺเตติ คพฺภสฺส ปริปากคตตฺตา วิชายนกาเล สมฺปตฺเตฯ โปตนฺติ อสฺสตริยา ปุตฺตํฯ เอตนฺติ ‘‘คพฺโภ อสฺสตริํ ยถา’’ติ เอตํ วจนํฯ
อจิรปกฺกนฺตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
6. ปญฺจรถสตสุตฺตวณฺณนา
[185] อภิหรียตีติ อภิหาโร, ภตฺตํเยว อภิหาโร ภตฺตาภิหาโรติ อาห ‘‘อภิหริตพฺพํ ภตฺต’’นฺติฯ มจฺฉปิตฺตนฺติ วาฬมจฺฉปิตฺตํฯ ปกฺขิเปยฺยุนฺติ อุรคาทินา โอสิญฺเจยฺยุํฯ
ปญฺจรถสตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
7-13. มาตุสุตฺตาทิวณฺณนา
[186-187] มาตุปิ เหตูติ อตฺตโน มาตุยา อุปฺปนฺนอนตฺถาวหสฺส ปหานเหตุปิฯ อิโต ปเรสูติ ‘‘ปิตุปิ เหตู’’ติ เอวมาทีสุฯ
มาตุสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
สารตฺถปฺปกาสินิยา สํยุตฺตนิกาย-อฏฺฐกถาย
ลาภสกฺการสํยุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ
7. ราหุลสํยุตฺตํ
1. ปฐมวคฺโค
1-8. จกฺขุสุตฺตาทิวณฺณนา
[188-195] เอกวิหารีติ จตูสุปิ อิริยาปเถสุ เอกากี หุตฺวา วิหรนฺโตฯ วิเวกฏฺโฐติ วิวิตฺตฏฺโฐ, เตนาห ‘‘นิสฺสทฺโท’’ติฯ สติยา อวิปฺปวสนฺโตติ สติยา อวิปฺปวาเสน ฐิโต, สพฺพทา อวิชหนวเสน ปวตฺโตฯ อาตาปีติ วีริยสมฺปนฺโนติ สพฺพโส กิเลสานํ อาตาปนปริตาปนวเสน ปวตฺตวีริยสมงฺคีภูโตฯ ปหิตตฺโตติ ตสฺมิํ วิเสสาธิคเม เปสิตจิตฺโต, ตตฺถ นินฺโน ตปฺปพฺภาโรติ อตฺโถฯ หุตฺวา อภาวากาเรนาติ อุปฺปตฺติโต ปุพฺเพ อวิชฺชมาโน ปจฺจยสมวาเยน หุตฺวา อุปฺปชฺชิตฺวา ภงฺคุปรมสงฺขาเตน อภาวากาเรนฯ อนิจฺจนฺติ นิจฺจธุวตาภาวโตฯ อุปฺปาทวยวนฺตตายาติ ขเณ ขเณ อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌนโตฯ ตาวกาลิกตายาติ ตงฺขณิกตายฯ วิปริณามโกฏิยาติ วิปริณามวนฺตตายฯ จกฺขุญฺหิ อุปาทาย วิการาปชฺชเนน วิปริณมนฺตํ วินาสํ ปฏิปีฬํ ปาปุณาติฯ นิจฺจปฏิกฺเขปโตติ นิจฺจตาย ปฏิกฺขิปิตพฺพโต เลสมตฺตสฺสปิ อนุปลพฺภนโตฯ ทุกฺขมนฏฺเฐนาติ นิรนฺตรทุกฺขตาย ทุกฺเขน ขมิตพฺพโตฯ ทุกฺขวตฺถุกฏฺเฐนาติ นานปฺปการทุกฺขาธิฏฺฐานโตฯ สตตสมฺปีฬนฏฺเฐนาติ อภิณฺหตาปสภาวโตฯ สุขปฏิกฺเขเปนาติ สุขภาวสฺส ปฏิกฺขิปิตพฺพโตฯ ตณฺหาคาโห มมํการภาวโตฯ มานคาโห อหํการภาวโตฯ ทิฏฺฐิคาโห ‘‘อตฺตา เม’’ติ วิปลฺลาสภาวโตฯ วิราควเสนาติ วิราคคฺคหเณนฯ ตถา วิมุตฺติวเสนาติ วิมุตฺติคฺคหเณนฯ
ปสาทาว คหิตา ทฺวารภาวปฺปตฺตสฺส อธิปฺเปตตฺตาฯ สมฺมสนจารจิตฺตํ ทฺวารภูตมโนติ อธิปฺปาโยฯ
ฉฏฺเฐ อารมฺมเณ เตภูมกธมฺมา สมฺมสนจารสฺส อธิปฺเปตตฺตาฯ
