เมนู

4. หีนาธิมุตฺติกสุตฺตวณฺณนา

[98] เอกโต โหนฺตีติ สมานจฺฉนฺทตาย อชฺฌาสยโต เอกโต โหนฺติฯ นิรนฺตรา โหนฺตีติ ตาย เอว สมานจฺฉนฺทตาย จิตฺเตน นิพฺพิเสสา โหนฺติฯ อิธ อธิมุตฺติ นาม อชฺฌาสยธาตูติ อาห ‘‘หีนาธิมุตฺติกาติ หีนชฺฌาสยา’’ติฯ

หีนาธิมุตฺติกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. จงฺกมสุตฺตวณฺณนา

[99] มหาปญฺเญสูติ วิปุลปญฺเญสุฯ นฺติ สาริปุตฺตตฺเถรํฯ ขนฺธนฺตรนฺติ ขนฺธวิภาคํ, ขนฺธานํ วา อนฺตรํ วิเสโส อตฺถีติ ขนฺธนฺตโรฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ ปริกมฺมนฺติ อิทฺธิวิธาธิคมสฺส ปุพฺพภาคปริกมฺมญฺเจว อุตฺตรปริกมฺมญฺจฯ อานิสํสนฺติ อิทฺธานิสํสญฺเจว อานิสํสญฺจฯ อธิฏฺฐานํ วิกุพฺพนนฺติ อธิฏฺฐานวิธานญฺเจว วิกุพฺพนวิธานญฺจฯ วุตฺตนเยเนวาติ ‘‘ปถวิํ ปตฺถรนฺโต วิยา’’ติอาทินาฯ

ธุตงฺคปริหารนฺติ ธุตงฺคานํ ปริหรณวิธิํฯ ปริหรณคฺคหเณเนว สมาทานํ สิทฺธํ โหตีติ ตํ น คหิตํฯ อานิสํสนฺติ ตํตํธุตงฺคปริหรเณ ทฏฺฐพฺพํ อานิสํสเมวฯ สโมธานนฺติ ‘‘เอตฺตกา ปิณฺฑปาตปฏิสํยุตฺตา, เอตฺตกา เสนาสนปฏิสํยุตฺตา’’ติ ปจฺจยวเสน อญฺญมญฺญญฺจ อนฺโตคธตฺตาฯ อธิฏฺฐานนฺติ อธิฏฺฐานวิธิํฯ เภทนฺติ อุกฺกฏฺฐาทิเภทญฺเจว ภินฺนาการญฺจฯ

ปริกมฺมนฺติ ‘‘ทิพฺพจกฺขุ เอวํ อุปฺปาเทตพฺพํ, เอวํ วิโสเธตพฺพ’’นฺติอาทินา ปริกมฺมวิธานํฯ อานิสํสนฺติ ปเรสํ อชฺฌาสยานุรูปายตนาทิอานิสํสปเภทํฯ อุปกฺกิเลสนฺติ สาธารณํ อสาธารณํ ทุวิธํ อุปกฺกิเลสํฯ วิปสฺสนาภาวนุปกฺกิเลสา หิ ทิพฺพจกฺขุสฺส อุปกฺกิเลสาติ เวทิตพฺพาฯ

สงฺเขปวิตฺถารคมฺภีรุตฺตานวิจิตฺรกถาทีสูติ สงฺเขโป วิตฺถาโร คมฺภีรตา อุตฺตานตา วิจิตฺรภาโว เนยฺยตฺถตา นีตตฺถตาติ เอวมาทีสุ ธมฺมสฺส กเถตพฺพปฺปกาเรสุ ตํ ตํ กเถตพฺพาการํฯ

อิติ-สทฺโท อาทิอตฺโถ, ปการตฺโถ วาฯ เตน –

‘‘อาทิมฺหิ สีลํ เทเสยฺย, (ที. นิ. อฏฺฐ. 1.190; ม. นิ. อฏฺฐ. 1.291)

มชฺเฌ จิตฺตํ วินิทฺทิเส;

อนฺเต ปญฺญา กเถตพฺพา,

เอโส ธมฺมกถาวิโธ’’ติฯ –

เอวํ กเถตพฺพาการํ สงฺคณฺหาติฯ

‘‘สิถิลํ ธนิตญฺจ ทีฆรสฺสํ, ครุกํ ลหุกญฺจ นิคฺคหีตํ;

สมฺพนฺธํ ววตฺถิตํ วิมุตฺตํ, ทสธา พฺยญฺชนพุทฺธิยา ปเภโท’’ติฯ (ที. นิ. 1.190; ม. นิ. อฏฺฐ. 1.291; ปริ. 485) –

เอวํ วุตฺตํ ทสวิธํ พฺยญฺชนพุทฺธิํฯ อฏฺฐุปฺปตฺตินฺติ ตสฺส ตสฺส สุตฺตสฺส ชาตกสฺส จ อฏฺฐุปฺปตฺติํฯ อนุสนฺธินฺติ ปจฺฉานุสนฺธิอาทิอนุสนฺธิํฯ ปุพฺพาปรนฺติ สมฺพนฺธํฯ อิทํ ปทํ เอวํ วตฺตพฺพํ, อิทํ ปุพฺพาปรํ เอวํ คเหตพฺพนฺติฯ

กุลสงฺคณฺหนปริหารนฺติ ลาภุปฺปาทนตฺถํ กุลานํ สงฺคณฺหนวิธิโน ปริหรณํ ตนฺนิยมิตํ เอกนฺติกํ กุลสงฺคหณวิธิํฯ

จงฺกมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. สคาถาสุตฺตวณฺณนา

[100] ‘‘ธาตุโส สํสนฺทนฺตี’’ติ อิทํ อชฺฌาสยโต สริกฺขตาทสฺสนํ, น กาเยน มิสฺสีภาวทสฺสนนฺติ อาห ‘‘สมุทฺทนฺตเร’’ติอาทิฯ นิรนฺตโรติ นิพฺพิเสโสฯ สํสคฺคาติ ปญฺจวิธสํสคฺคเหตุฯ สํสคฺคคหเณน เจตฺถ สํสคฺควตฺถุกา ตณฺหา คหิตาฯ เตนาห ‘‘ทสฺสน…เป.… สฺเนเหนา’’ติฯ

วนติ ภชติ สชฺชติ เตนาติ วนํ, วนโถติ จ กิเลโส วุจฺจตีติ อาห ‘‘วนโถ ชาโตติ กิเลสวนํ ชาต’’นฺติฯ อิตเร สํสคฺคมูลกาติ ตเมว ปฏิกฺขิปนฺโต อาห ‘‘อทสฺสเนนา’’ติฯ สาธุชีวีติ สาธุ สุฏฺฐุ ชีวี, ตํชีวนสีโลฯ เตนาห ‘‘ปริสุทฺธชีวิตํ ชีวมาโน’’ติฯ

สคาถาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ