2. อภิสมยสํยุตฺตํ

1. นขสิขาสุตฺตวณฺณนา

[74] สุขุมาติ ตรุณา ปริตฺตา เกสคฺคมตฺตภาวโตฯ ยถา เกสา ทีฆโส ทฺวงฺคุลมตฺตาย สพฺพสฺมิํ กาเล เอตปฺปมาณาว, น ตจฺฉินฺทนํ, เอวํ นขคฺคาปิ เกสคฺคมตฺตาว, น เตสํ ฉินฺทนํ อวฑฺฒนโตฯ ปรโตติ ‘‘สหสฺสิมํ สตสหสฺสิม’’นฺติ วุตฺตฏฺฐาเนฯ อภิสเมตฺวาติ ปฏิวิชฺฌิตฺวา, ตสฺมา อภิสเมตาวิโน ปฏิวิทฺธสจฺจสฺสาติ อตฺโถฯ กามํ ปุริมปทํ ทุกฺขกฺขนฺธสฺส อตีตภาวํ อุปาทายปิ วตฺตุํ ยุตฺตํฯ ปุเรตรํเยว ปน วุตฺตภาวํ อุปาทาย วุตฺตนฺติ ทสฺเสตุํ ‘‘ปุริมํ ทุกฺขกฺขนฺธ’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ ปุริมํ นาม ปจฺฉิมํ อเปกฺขิตฺวาฯ ปุริมปจฺฉิมตา หิ ตํ ตํ อุปาทาย วุจฺจตีติ อิธาธิปฺเปตํ ปุริมํ นีหริตฺวา ทสฺเสตุํ ‘‘กตมํ ปนา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ‘‘อตีตมฺปิ ปริกฺขีณ’’นฺติ อิธาธิปฺเปตํ ปริกฺขีณเมว วิภาเวตุํ ‘‘กตมํ ปน ปริกฺขีณ’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ โสตาปนฺนสฺส ทุกฺขกฺขโย อิธ โจทิโตติ ตํ ทสฺเสตุํ ‘‘ปฐมมคฺคสฺส อภาวิตตฺตา อุปฺปชฺเชยฺยา’’ติ วตฺวา อิทานิ ตํ สรูปโต ทสฺเสตุํ ปุน ‘‘กตม’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ สตฺตสุ อตฺตภาเวสุ ยํ อปาเย อุปฺปชฺเชยฺย อฏฺฐมํ ปฏิสนฺธิํ อาทิํ กตฺวา ยตฺถ กตฺถจิ อปาเยสุ จาติ ยํ ทุกฺขํ อุปฺปชฺเชยฺย, ตํ สพฺพํ ปริกฺขีณนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ อสฺสาติ โสตาปนฺนสฺส, ยํ ปริมาณํ, ตโต อุทฺธญฺจ อุปปาตํ อตฺถีติ อธิปฺปาโยฯ มหา อตฺโถ คุโณ มหตฺโถ, โส เอตสฺส อตฺถีติ มหตฺถิโย ก-การสฺส ย-การํ กตฺวาฯ เตนาห ‘‘มหโต อตฺถสฺส นิปฺผาทโก’’ติฯ

นขสิขาสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. โปกฺขรณีสุตฺตวณฺณนา

[75] อุพฺเพเธนาติ อวเวเธน อโธทิสตายฯ เตนาห ‘‘คมฺภีรตายา’’ติฯ

โปกฺขรณีสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. สํเภชฺชอุทกสุตฺตาทิวณฺณนา

[76-77] สมฺภิชฺชฏฺฐาเนติ สมฺภิชฺชสโมธานคตฏฺฐาเนฯ สเมนฺติ สเมตา โหนฺติฯ เตนาห ‘‘สมาคจฺฉนฺตี’’ติฯ ปาฬิยํ วิภตฺติโลเปน นิทฺเทโสติ ตมตฺถํ ทสฺเสนฺโต ‘‘ตีณิ วา’’ติ อาหฯ สมฺภิชฺชติ มิสฺสีภาวํ คจฺฉติ เอตฺถาติ สมฺเภชฺชํ, มิสฺสิตฏฺฐานํฯ ตตฺถ อุทกํ สมฺเภชฺชอุทกํฯ เตนาห ‘‘สมฺภินฺนฏฺฐาเน อุทก’’นฺติฯ

สํเภชฺชอุทกสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ปถวีสุตฺตาทิวณฺณนา

[78-84] จกฺกวาฬพฺภนฺตรายาติ จกฺกวาฬปพฺพตสฺส อนฺโตคธายฯ

ฉฏฺฐาทีสุ วุตฺตนเยเนวาติ อิธ ฉฏฺฐสุตฺตาทีสุ ปฐมสุตฺตาทีสุ วุตฺตนเยเนวาติ อตฺโถ เวทิตพฺโพ วิเสสาภาวโตฯ

ปริโยสาเนติ อิมสฺส อภิสมยสํยุตฺตสฺส โอสานฏฺฐาเนฯ อญฺญติตฺถิยสมณพฺราหฺมณปริพฺพาชกานนฺติ อญฺญติตฺถิยานํฯ คุณาธิคโมติ ฌานาภิญฺญาสหิโต คุณาธิคโมฯ สตภาคมฺปิ…เป.… น อุปคจฺฉติ สจฺจปฏิเวธสฺส มหานุภาวตฺตาฯ เตนาห ภควา ปจฺจกฺขสพฺพธมฺโม ‘‘เอวํ มหาธิคโม, ภิกฺขเว, ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล เอวํ มหาภิญฺโญ’’ติฯ

ปถวีสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สารตฺถปฺปกาสินิยา สํยุตฺตนิกาย-อฏฺฐกถาย

อภิสมยสํยุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

3. ธาตุสํยุตฺตํ

1. นานตฺตวคฺโค