วินาปิ สมาธินฺติ สมถลกฺขณปฺปตฺตํ ปุริมสิทฺธํ วินาปิ สมาธินฺติ วิปสฺสนายานิกํ สนฺธาย วุตฺตํฯ เอวนฺติ วุตฺตากาเรนฯ น สมาธินิสฺสนฺโท อนุปุพฺพวิหารา วิยฯ น สมาธิอานิสํโส โลกิยาภิญฺญา วิยฯ น สมาธิสฺส นิปฺผตฺติ สพฺพภวคฺคํ วิยฯ วิปสฺสนาย นิปฺผตฺติ มคฺโค วา ผลํ วาติ โยชนาฯ

รูปาทีสุ เจเตสุ ติณฺณํ ลกฺขณานํ ปริวตฺตนวเสน เทสนา เตปริวฏฺฏเทสนาฯ อนุโยคํ อาโรเปนฺโตติ นนุ วุตฺตํ, สุสิม, อิทานิ อรหตฺตาธิคเมน สพฺพโส ปจฺจยาการํ ปฏิวิชฺฌิตฺวา ตตฺถ วิคตสมฺโมโหติ อนุโยคํ กโรนฺโตฯ ปากฏกรณตฺถนฺติ ยถา ตฺวํ, สุสิม, นิชฺฌานโก สุกฺขวิปสฺสโก จ หุตฺวา อาสวานํ ขยสมฺมสเน สุปฺปติฏฺฐิโต, เอวเมเตปิ ภิกฺขู, ตสฺมา ‘‘อปิ ปน ตุมฺเห อายสฺมนฺโต’’ติอาทินา น เต ตยา อนุยุญฺชิตพฺพาติฯ

สุสิมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

มหาวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. สมณพฺราหฺมณวคฺโค

1. ชรามรณสุตฺตาทิวณฺณนา

[71-72] เอเกกํ สุตฺตํ กตฺวา เอกาทส สุตฺตานิ วุตฺตานิ อวิชฺชาย วเสน เทสนาย อนาคตตฺตา, ตถานาคมนญฺจสฺสา จตุสจฺจวเสน เอเกกสฺส ปทสฺส อุทฺธฏตฺตาฯ กามญฺจ ‘‘อาสวสมุทยา อวิชฺชาสมุทโย’’ติ อตฺเถว อญฺญตฺถ สุตฺตปทํ, อิธ ปน เวเนยฺยชฺฌาสยวเสน ตถา น วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ

ชรามรณสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สมณพฺราหฺมณวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. อนฺตรเปยฺยาลวคฺโค

1. สตฺถุสุตฺตาทิวณฺณนา

[73] อยํ สตฺถา นามาติ อยํ อริยมคฺคสฺส อตฺถาย สาสติ วิมุตฺติธมฺมํ อนุสาสตีติ สตฺถา นามฯ อธิสีลาทิวเสน ติวิธาปิ สิกฺขาฯ โยโคติ ภาวนานุโยโคฯ ฉนฺโทติ นิยฺยาเนตา กตฺตุกมฺยตากุสลจฺฉนฺโทฯ สพฺพํ ภาวนาย ปริสฺสยํ สหติ, สพฺพํ วาสฺส อุปการาวหํ สหติ วาเหตีติ สพฺพสหํฯ อปฺปฏิวานีติ น ปฏินิวตฺตตีติ อปฺปฏิวานีฯ อนฺตราย สหนํ โมหนาสนวีริยํ อาตปฺปติ กิเลเสติ อาตปฺปํฯ วิธินา อีเรตพฺพตฺตา ปวตฺเตตพฺพตฺตา วีริยํฯ สตตํ ปวตฺติยมานภาวนานุโยคกมฺมํ สาตจฺจนฺติ อาห ‘‘สตตกิริย’’นฺติฯ ตาทิสเมวาติ ยาทิสี สติ วุตฺตา, ตาทิสเมว ญาณํ, ชรามรณาทิวเสน จตุสจฺจปริคฺคาหกํ ญาณนฺติ อตฺโถฯ

อนฺตรเปยฺยาลวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สารตฺถปฺปกาสินิยา สํยุตฺตนิกาย-อฏฺฐกถาย

นิทานสํยุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ