เมนู

6. สมฺมสสุตฺตํ

[66] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา กุรูสุ วิหรติ กมฺมาสธมฺมํ นาม กุรูนํ นิคโมฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ภิกฺขโว’’ติฯ ‘‘ภทนฺเต’’ติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ – ‘‘สมฺมสถ โน ตุมฺเห, ภิกฺขเว, อนฺตรํ สมฺมส’’นฺติ [อนฺตรา สมฺมสนนฺติ (สี.)]ฯ เอวํ วุตฺเต, อญฺญตโร ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อหํ โข, ภนฺเต, สมฺมสามิ อนฺตรํ สมฺมส’’นฺติฯ ‘‘ยถา กถํ ปน ตฺวํ, ภิกฺขุ, สมฺมสสิ อนฺตรํ สมฺมส’’นฺติ? อถ โข โส ภิกฺขุ พฺยากาสิฯ ยถา โส ภิกฺขุ พฺยากาสิ น โส ภิกฺขุ ภควโต จิตฺตํ อาราเธสิฯ

เอวํ วุตฺเต, อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘เอตสฺส, ภควา, กาโล; เอตสฺส, สุคต, กาโล; ยํ ภควา อนฺตรํ สมฺมสํ ภาเสยฺยฯ ภควโต สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตี’’ติฯ ‘‘เตนหานนฺท, สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ; ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –

‘‘อิธ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺมสมาโน สมฺมสติ อนฺตรํ สมฺมสํ [สมฺมสนํ (สี.)] – ‘ยํ โข อิทํ อเนกวิธํ นานปฺปการกํ ทุกฺขํ โลเก อุปฺปชฺชติ ชรามรณํฯ อิทํ โข ทุกฺขํ กิํนิทานํ กิํสมุทยํ กิํชาติกํ กิํปภวํ, กิสฺมิํ สติ ชรามรณํ โหติ, กิสฺมิํ อสติ ชรามรณํ น โหตี’ติ? โส สมฺมสมาโน เอวํ ชานาติ – ‘ยํ โข อิทํ อเนกวิธํ นานปฺปการกํ ทุกฺขํ โลเก อุปฺปชฺชติ ชรามรณํฯ อิทํ โข ทุกฺขํ อุปธินิทานํ อุปธิสมุทยํ อุปธิชาติกํ อุปธิปภวํ, อุปธิสฺมิํ สติ ชรามรณํ โหติ, อุปธิสฺมิํ อสติ ชรามรณํ น โหตี’ติฯ โส ชรามรณญฺจ ปชานาติ ชรามรณสมุทยญฺจ ปชานาติ ชรามรณนิโรธญฺจ ปชานาติ ยา จ ชรามรณนิโรธสารุปฺปคามินี ปฏิปทา ตญฺจ ปชานาติฯ ตถาปฏิปนฺโน จ โหติ อนุธมฺมจารีฯ อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สพฺพโส สมฺมา ทุกฺขกฺขยาย ปฏิปนฺโน ชรามรณนิโรธายฯ

‘‘อถาปรํ สมฺมสมาโน สมฺมสติ อนฺตรํ สมฺมสํ – ‘อุปธิ ปนายํ กิํนิทาโน กิํสมุทโย กิํชาติโก กิํปภโว, กิสฺมิํ สติ อุปธิ โหติ, กิสฺมิํ อสติ อุปธิ น โหตี’ติ? โส สมฺมสมาโน เอวํ ชานาติ – ‘อุปธิ ตณฺหานิทาโน ตณฺหาสมุทโย ตณฺหาชาติโก ตณฺหาปภโว, ตณฺหาย สติ อุปธิ โหติ, ตณฺหาย อสติ อุปธิ น โหตี’ติฯ