10. ทุติยอริยสาวกสุตฺตํ

[50] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘น, ภิกฺขเว, สุตวโต อริยสาวกสฺส เอวํ โหติ – ‘กิํ นุ โข กิสฺมิํ สติ กิํ โหติ, กิสฺสุปฺปาทา กิํ อุปฺปชฺชติ? กิสฺมิํ สติ สงฺขารา โหนฺติ, กิสฺมิํ สติ วิญฺญาณํ โหติ, กิสฺมิํ สติ นามรูปํ โหติ, กิสฺมิํ สติ สฬายตนํ โหติ, กิสฺมิํ สติ ผสฺโส โหติ, กิสฺมิํ สติ เวทนา โหติ, กิสฺมิํ สติ ตณฺหา โหติ, กิสฺมิํ สติ อุปาทานํ โหติ, กิสฺมิํ สติ ภโว โหติ, กิสฺมิํ สติ ชาติ โหติ, กิสฺมิํ สติ ชรามรณํ โหตี’’’ติ?

‘‘อถ โข, ภิกฺขเว, สุตวโต อริยสาวกสฺส อปรปฺปจฺจยา ญาณเมเวตฺถ โหติ – ‘อิมสฺมิํ สติ อิทํ โหติ, อิมสฺสุปฺปาทา อิทํ อุปฺปชฺชติฯ อวิชฺชาย สติ สงฺขารา โหนฺติ; สงฺขาเรสุ สติ วิญฺญาณํ โหติ; วิญฺญาเณ สติ นามรูปํ โหติ; นามรูเป สติ สฬายตนํ โหติ; สฬายตเน สติ ผสฺโส โหติ; ผสฺเส สติ เวทนา โหติ ; เวทนาย สติ ตณฺหา โหติ; ตณฺหาย สติ อุปาทานํ โหติ; อุปาทาเน สติ ภโว โหติ; ภเว สติ ชาติ โหติ; ชาติยา สติ ชรามรณํ โหตี’ติฯ โส เอวํ ปชานาติ – ‘เอวมยํ โลโก สมุทยตี’’’ติฯ

‘‘น, ภิกฺขเว, สุตวโต อริยสาวกสฺส เอวํ โหติ – ‘กิํ นุ โข กิสฺมิํ อสติ กิํ น โหติ, กิสฺส นิโรธา กิํ นิรุชฺฌติ? กิสฺมิํ อสติ สงฺขารา น โหนฺติ, กิสฺมิํ อสติ วิญฺญาณํ น โหติ, กิสฺมิํ อสติ นามรูปํ น โหติ, กิสฺมิํ อสติ สฬายตนํ น โหติ, กิสฺมิํ อสติ ผสฺโส น โหติ, กิสฺมิํ อสติ เวทนา น โหติ, กิสฺมิํ อสติ ตณฺหา น โหติ…เป.… อุปาทานํ… ภโว… ชาติ… กิสฺมิํ อสติ ชรามรณํ น โหตี’’’ติ?

‘‘อถ โข, ภิกฺขเว, สุตวโต อริยสาวกสฺส อปรปฺปจฺจยา ญาณเมเวตฺถ โหติ – ‘อิมสฺมิํ อสติ อิทํ น โหติ, อิมสฺส นิโรธา อิทํ นิรุชฺฌติฯ อวิชฺชาย อสติ สงฺขารา น โหนฺติ; สงฺขาเรสุ อสติ วิญฺญาณํ น โหติ; วิญฺญาเณ อสติ นามรูปํ น โหติ; นามรูเป อสติ สฬายตนํ น โหติ…เป.… ชาติยา อสติ ชรามรณํ น โหตี’ติฯ โส เอวํ ปชานาติ – ‘เอวมยํ โลโก นิรุชฺฌตี’’’ติฯ

‘‘ยโต โข, ภิกฺขเว, อริยสาวโก เอวํ โลกสฺส สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ ยถาภูตํ ปชานาติ, อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อริยสาวโก ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน อิติปิ, ทสฺสนสมฺปนฺโน อิติปิ, อาคโต อิมํ สทฺธมฺมํ อิติปิ, ปสฺสติ อิมํ สทฺธมฺมํ อิติปิ, เสกฺเขน ญาเณน สมนฺนาคโต อิติปิ , เสกฺขาย วิชฺชาย สมนฺนาคโต อิติปิ, ธมฺมโสตํ สมาปนฺโน อิติปิ, อริโย นิพฺเพธิกปญฺโญ อิติปิ, อมตทฺวารํ อาหจฺจ ติฏฺฐติ อิติปี’’ติฯ ทสมํฯ

คหปติวคฺโค ปญฺจโมฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ทฺเว ปญฺจเวรภยา วุตฺตา, ทุกฺขํ โลโก จ ญาติกํ;

อญฺญตรํ ชาณุสฺโสณิ จ, โลกายติเกน อฏฺฐมํ;

ทฺเว อริยสาวกา วุตฺตา, วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติฯ

6. ทุกฺขวคฺโค

1. ปริวีมํสนสุตฺตํ

[51] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ภิกฺขโว’’ติฯ ‘‘ภทนฺเต’’ติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –

‘‘กิตฺตาวตา นุ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขู ปริวีมํสมาโน ปริวีมํเสยฺย สพฺพโส สมฺมา ทุกฺขกฺขยายา’’ติ? ‘‘ภควํมูลกา โน, ภนฺเต, ธมฺมา ภควํเนตฺติกา ภควํปฏิสรณา ฯ สาธุ วต, ภนฺเต, ภควนฺตํเยว ปฏิภาตุ เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺโถฯ ภควโต สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตี’’ติฯ ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ, ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –