อุปาทานํ ภิกฺขเว…เป.… ตณฺหา, ภิกฺขเว… เวทนา, ภิกฺขเว… ผสฺโส, ภิกฺขเว… สฬายตนํ, ภิกฺขเว… นามรูปํ, ภิกฺขเว… วิญฺญาณํ , ภิกฺขเว… สงฺขารา, ภิกฺขเว… อวิชฺชา, ภิกฺขเว, อนิจฺจา สงฺขตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา ขยธมฺมา วยธมฺมา วิราคธมฺมา นิโรธธมฺมาฯ อิเม วุจฺจนฺติ, ภิกฺขเว, ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา ธมฺมาฯ

‘‘ยโต โข, ภิกฺขเว, อริยสาวกสฺส ‘อยญฺจ ปฏิจฺจสมุปฺปาโท, อิเม จ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา ธมฺมา’ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺฐา โหนฺติ, โส วต ปุพฺพนฺตํ วา ปฏิธาวิสฺสติ – ‘อโหสิํ นุ โข อหํ [นุ ขฺวาหํ (สฺยา. กํ. ปี. ก.)] อตีตมทฺธานํ, นนุ โข อโหสิํ อตีตมทฺธานํ, กิํ นุ โข อโหสิํ อตีตมทฺธานํ, กถํ นุ โข อโหสิํ อตีตมทฺธานํ, กิํ หุตฺวา กิํ อโหสิํ นุ โข อหํ อตีตมทฺธาน’นฺติ; อปรนฺตํ วา อุปธาวิสฺสติ [อปธาวิสฺสติ (ก.)] – ‘ภวิสฺสามิ นุ โข อหํ อนาคตมทฺธานํ, นนุ โข ภวิสฺสามิ อนาคตมทฺธานํ , กิํ นุ โข ภวิสฺสามิ อนาคตมทฺธานํ, กถํ นุ โข ภวิสฺสามิ อนาคตมทฺธานํ, กิํ หุตฺวา กิํ ภวิสฺสามิ นุ โข อหํ อนาคตมทฺธาน’นฺติ; เอตรหิ วา ปจฺจุปฺปนฺนํ อทฺธานํ อชฺฌตฺตํ กถํกถี ภวิสฺสติ – ‘อหํ นุ โขสฺมิ, โน นุ โขสฺมิ, กิํ นุ โขสฺมิ, กถํ นุ โขสฺมิ, อยํ นุ โข สตฺโต กุโต อาคโต, โส กุหิํ คมิสฺสตี’ติ – เนตํ ฐานํ วิชฺชติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตถาหิ, ภิกฺขเว, อริยสาวกสฺส อยญฺจ ปฏิจฺจสมุปฺปาโท อิเม จ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา ธมฺมา ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺฐา’’ติฯ ทสมํฯ

อาหารวคฺโค ทุติโยฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

อาหารํ ผคฺคุโน เจว, ทฺเว จ สมณพฺราหฺมณา;

กจฺจานโคตฺโต ธมฺมกถิกํ, อเจลํ ติมฺพรุเกน จ;

พาลปณฺฑิตโต เจว, ทสโม ปจฺจเยน จาติฯ

3. ทสพลวคฺโค

1. ทสพลสุตฺตํ

[21] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘ทสพลสมนฺนาคโต, ภิกฺขเว, ตถาคโต จตูหิ จ เวสารชฺเชหิ สมนฺนาคโต อาสภํ ฐานํ ปฏิชานาติ, ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ – อิติ รูปํ อิติ รูปสฺส สมุทโย อิติ รูปสฺส อตฺถงฺคโม, อิติ เวทนา อิติ เวทนาย สมุทโย อิติ เวทนาย อตฺถงฺคโม, อิติ สญฺญา อิติ สญฺญาย สมุทโย อิติ สญฺญาย อตฺถงฺคโม, อิติ สงฺขารา อิติ สงฺขารานํ สมุทโย อิติ สงฺขารานํ อตฺถงฺคโม, อิติ วิญฺญาณํ อิติ วิญฺญาณสฺส สมุทโย อิติ วิญฺญาณสฺส อตฺถงฺคโมฯ อิติ อิมสฺมิํ สติ อิทํ โหติ, อิมสฺสุปฺปาทา อิทํ อุปฺปชฺชติฯ อิมสฺมิํ อสติ อิทํ น โหติ, อิมสฺส นิโรธา อิทํ นิรุชฺฌติฯ ยทิทํ อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา; สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณํ…เป.… เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหติฯ อวิชฺชาย ตฺเวว อเสสวิราคนิโรธา สงฺขารนิโรโธ; สงฺขารนิโรธา วิญฺญาณนิโรโธ…เป.… เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหตี’’ติฯ ปฐมํฯ

2. ทุติยทสพลสุตฺตํ

[22] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘ทสพลสมนฺนาคโต, ภิกฺขเว, ตถาคโต จตูหิ จ เวสารชฺเชหิ สมนฺนาคโต อาสภํ ฐานํ ปฏิชานาติ, ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตตฺติ – ‘อิติ รูปํ อิติ รูปสฺส สมุทโย อิติ รูปสฺส อตฺถงฺคโม, อิติ เวทนา อิติ เวทนาย สมุทโย อิติ เวทนาย อตฺถงฺคโม, อิติ สญฺญา อิติ สญฺญาย สมุทโย อิติ สญฺญาย อตฺถงฺคโม, อิติ สงฺขารา อิติ สงฺขารานํ สมุทโย อิติ สงฺขารานํ อตฺถงฺคโม, อิติ วิญฺญาณํ อิติ วิญฺญาณสฺส สมุทโย อิติ วิญฺญาณสฺส อตฺถงฺคโมฯ อิติ อิมสฺมิํ สติ อิทํ โหติ, อิมสฺสุปฺปาทา อิทํ อุปฺปชฺชติ; อิมสฺมิํ อสติ อิทํ น โหติ อิมสฺส นิโรธา อิทํ นิรุชฺฌติฯ ยทิทํ อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา; สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณํ…เป.… เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหติฯ อวิชฺชาย ตฺเวว อเสสวิราคนิโรธา สงฺขารนิโรโธ; สงฺขารนิโรธา วิญฺญาณนิโรโธ…เป.… เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหติ’’’ฯ

‘‘เอวํ สฺวากฺขาโต, ภิกฺขเว, มยา ธมฺโม อุตฺตาโน วิวโฏ ปกาสิโต ฉินฺนปิโลติโกฯ