3. จนฺทูปมสุตฺตํ

[146] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘จนฺทูปมา, ภิกฺขเว, กุลานิ อุปสงฺกมถ – อปกสฺเสว กายํ, อปกสฺส จิตฺตํ, นิจฺจนวกา กุเลสุ อปฺปคพฺภา [อปฺปคพฺพา (ก.)]ฯ เสยฺยถาปิ , ภิกฺขเว, ปุริโส ชรุทปานํ วา โอโลเกยฺย ปพฺพตวิสมํ วา นทีวิทุคฺคํ วา – อปกสฺเสว กายํ, อปกสฺส จิตฺตํ; เอวเมว โข, ภิกฺขเว, จนฺทูปมา กุลานิ อุปสงฺกมถ – อปกสฺเสว กายํ, อปกสฺส จิตฺตํ, นิจฺจนวกา กุเลสุ อปฺปคพฺภา’’ฯ

‘‘กสฺสโป, ภิกฺขเว, จนฺทูปโม กุลานิ อุปสงฺกมติ – อปกสฺเสว กายํ, อปกสฺส จิตฺตํ, นิจฺจนวโก กุเลสุ อปฺปคพฺโภฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, กถํรูโป ภิกฺขุ อรหติ กุลานิ อุปสงฺกมิตุ’’นฺติ? ‘‘ภควํมูลกา โน, ภนฺเต, ธมฺมา ภควํเนตฺติกา ภควํปฏิสรณาฯ สาธุ วต, ภนฺเต, ภควนฺตํเยว ปฏิภาตุ เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺโถฯ ภควโต สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตี’’ติฯ

อถ โข ภควา อากาเส ปาณิํ จาเลสิฯ ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, อยํ อากาเส ปาณิ น สชฺชติ น คยฺหติ น พชฺฌติ; เอวเมว โข, ภิกฺขเว, ยสฺส กสฺสจิ ภิกฺขุโน กุลานิ อุปสงฺกมโต กุเลสุ จิตฺตํ น สชฺชติ น คยฺหติ น พชฺฌติ – ‘ลภนฺตุ ลาภกามา, ปุญฺญกามา กโรนฺตุ ปุญฺญานี’ติ; ยถาสเกน ลาเภน อตฺตมโน โหติ สุมโน, เอวํ ปเรสํ ลาเภน อตฺตมโน โหติ สุมโน; เอวรูโป โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อรหติ กุลานิ อุปสงฺกมิตุํฯ

‘‘กสฺสปสฺส, ภิกฺขเว, กุลานิ อุปสงฺกมโต กุเลสุ จิตฺตํ น สชฺชติ น คยฺหติ น พชฺฌติ – ‘ลภนฺตุ ลาภกามา, ปุญฺญกามา กโรนฺตุ ปุญฺญานี’ติ; ยถาสเกน ลาเภน อตฺตมโน โหติ สุมโน; เอวํ ปเรสํ ลาเภน อตฺตมโน โหติ สุมโนฯ

‘‘ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, กถํรูปสฺส ภิกฺขุโน อปริสุทฺธา ธมฺมเทสนา โหติ, กถํรูปสฺส ภิกฺขุโน ปริสุทฺธา ธมฺมเทสนา โหตี’’ติ? ‘‘ภควํมูลกา โน, ภนฺเต, ธมฺมา ภควํเนตฺติกา ภควํปฏิสรณาฯ สาธุ วต, ภนฺเต, ภควนฺตํเยว ปฏิภาตุ เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺโถ ฯ ภควโต สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตี’’ติฯ ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ; ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –

‘‘โย หิ โกจิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เอวํจิตฺโต ปเรสํ ธมฺมํ เทเสติ – ‘อโห วต เม ธมฺมํ สุเณยฺยุํ, สุตฺวา จ ปน ธมฺมํ ปสีเทยฺยุํ, ปสนฺนา จ เม ปสนฺนาการํ กเรยฺยุ’นฺติ; เอวรูปสฺส โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน อปริสุทฺธา ธมฺมเทสนา โหติฯ

‘‘โย จ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เอวํจิตฺโต ปเรสํ ธมฺมํ เทเสติ – ‘สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม สนฺทิฏฺฐิโก อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปเนยฺยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหีติ [วิญฺญูหิ (?)]ฯ อโห, วต เม ธมฺมํ สุเณยฺยุํ, สุตฺวา จ ปน ธมฺมํ อาชาเนยฺยุํ, อาชานิตฺวา จ ปน ตถตฺตาย ปฏิปชฺเชยฺยุ’นฺติฯ อิติ ธมฺมสุธมฺมตํ ปฏิจฺจ ปเรสํ ธมฺมํ เทเสติ, การุญฺญํ ปฏิจฺจ อนุทฺทยํ [อนุทยํ (พหูสุ) ทฺวิตฺตการณํ ปน คเวสิตพฺพํ] ปฏิจฺจ อนุกมฺปํ อุปาทาย ปเรสํ ธมฺมํ เทเสติฯ เอวรูปสฺส โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปริสุทฺธา ธมฺมเทสนา โหติฯ

‘‘กสฺสโป, ภิกฺขเว, เอวํจิตฺโต ปเรสํ ธมฺมํ เทเสติ – ‘สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม สนฺทิฏฺฐิโก อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปเนยฺยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหีติฯ อโห, วต เม ธมฺมํ สุเณยฺยุํ, สุตฺวา จ ปน ธมฺมํ อาชาเนยฺยุํ, อาชานิตฺวา จ ปน ตถตฺตาย ปฏิปชฺเชยฺยุ’นฺติฯ อิติ ธมฺมสุธมฺมตํ ปฏิจฺจ ปเรสํ ธมฺมํ เทเสติ, การุญฺญํ ปฏิจฺจ อนุทฺทยํ ปฏิจฺจ อนุกมฺปํ อุปาทาย ปเรสํ ธมฺมํ เทเสติฯ กสฺสเปน วา หิ โว, ภิกฺขเว, โอวทิสฺสามิ โย วา ปนสฺส กสฺสปสทิโส, โอวทิเตหิ จ ปน โว ตถตฺตาย ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติฯ ตติยํฯ

4. กุลูปกสุตฺตํ

[147] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, กถํรูโป ภิกฺขุ อรหติ กุลูปโก โหตุํ, กถํรูโป ภิกฺขุ น อรหติ กุลูปโก โหตุ’’นฺติ? ภควํมูลกา โน, ภนฺเต, ธมฺมา…เป.… ภควา เอตทโวจ –

‘‘โย หิ โกจิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เอวํจิตฺโต กุลานิ อุปสงฺกมติ – ‘เทนฺตุเยว เม, มา นาทํสุ; พหุกญฺเญว เม เทนฺตุ, มา โถกํ; ปณีตญฺเญว เม เทนฺตุ, มา ลูขํ; สีฆญฺเญว เม เทนฺตุ, มา ทนฺธํ; สกฺกจฺจญฺเญว เม เทนฺตุ, มา อสกฺกจฺจ’นฺติฯ ตสฺส เจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน เอวํจิตฺตสฺส กุลานิ อุปสงฺกมโต น เทนฺติ, เตน ภิกฺขุ สนฺทียติ; โส ตโตนิทานํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวทยติฯ