‘‘‘สนฺตุฏฺฐา ภวิสฺสาม อิตรีตเรน ปิณฺฑปาเตน…เป.… สนฺตุฏฺฐา ภวิสฺสาม อิตรีตเรน เสนาสเนน…เป.… สนฺตุฏฺฐา ภวิสฺสาม อิตรีตเรน คิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรน, อิตรีตรคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารสนฺตุฏฺฐิยา จ วณฺณวาทิโน; น จ คิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารเหตุ อเนสนํ อปฺปติรูปํ อาปชฺชิสฺสาม อลทฺธา จ คิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ น ปริตสฺสิสฺสาม; ลทฺธา จ คิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ อคธิตา อมุจฺฉิตา อนชฺฌาปนฺนา อาทีนวทสฺสาวิโน นิสฺสรณปญฺญา ปริภุญฺชิสฺสามา’ติฯ เอวญฺหิ โว, ภิกฺขเว, สิกฺขิตพฺพํฯ กสฺสเปน วา หิ โว, ภิกฺขเว, โอวทิสฺสามิ โย วา ปนสฺส [โย วา ปน (สี.), โย วา (ปี.)] กสฺสปสทิโส, โอวทิเตหิ จ ปน โว ตถตฺตาย ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติฯ ปฐมํฯ

2. อโนตฺตปฺปีสุตฺตํ

[145] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ อายสฺมา จ มหากสฺสโป อายสฺมา จ สาริปุตฺโต พาราณสิยํ วิหรนฺติ อิสิปตเน มิคทาเยฯ อถ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เยนายสฺมา มหากสฺสโป เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา มหากสฺสเปน สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา สาริปุตฺโต อายสฺมนฺตํ มหากสฺสปํ เอตทโวจ – ‘‘วุจฺจติ หิทํ, อาวุโส กสฺสป, อนาตาปี อโนตฺตปฺปี อภพฺโพ สมฺโพธาย อภพฺโพ นิพฺพานาย อภพฺโพ อนุตฺตรสฺส โยคกฺเขมสฺส อธิคมาย; อาตาปี จ โข โอตฺตปฺปี ภพฺโพ สมฺโพธาย ภพฺโพ นิพฺพานาย ภพฺโพ อนุตฺตรสฺส โยคกฺเขมสฺส อธิคมายา’’ติฯ

‘‘กิตฺตาวตา นุ โข, อาวุโส, อนาตาปี โหติ อโนตฺตปฺปี อภพฺโพ สมฺโพธาย อภพฺโพ นิพฺพานาย อภพฺโพ อนุตฺตรสฺส โยคกฺเขมสฺส อธิคมาย; กิตฺตาวตา จ ปนาวุโส, อาตาปี โหติ โอตฺตปฺปี ภพฺโพ สมฺโพธาย ภพฺโพ นิพฺพานาย ภพฺโพ อนุตฺตรสฺส โยคกฺเขมสฺส อธิคมายา’’ติ? ‘‘อิธาวุโส, ภิกฺขุ ‘อนุปฺปนฺนา เม ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชมานา อนตฺถาย สํวตฺเตยฺยุ’นฺติ น อาตปฺปํ กโรติ, ‘อุปฺปนฺนา เม ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปฺปหียมานา อนตฺถาย สํวตฺเตยฺยุ’นฺติ น อาตปฺปํ กโรติ, ‘อนุปฺปนฺนา เม กุสลา ธมฺมานุปฺปชฺชมานา อนตฺถาย สํวตฺเตยฺยุ’นฺติ น อาตปฺปํ กโรติ, ‘อุปฺปนฺนา เม กุสลา ธมฺมา นิรุชฺฌมานา อนตฺถาย สํวตฺเตยฺยุ’นฺติ น อาตปฺปํ กโรติฯ เอวํ โข, อาวุโส, อนาตาปี โหติ’’ฯ

‘‘กถญฺจาวุโส, อโนตฺตปฺปี โหติ? อิธาวุโส, ภิกฺขุ ‘อนุปฺปนฺนา เม ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชมานา อนตฺถาย สํวตฺเตยฺยุ’นฺติ น โอตฺตปฺปติ, ‘อุปฺปนฺนา เม ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปฺปหียมานา อนตฺถาย สํวตฺเตยฺยุ’นฺติ น โอตฺตปฺปติ, ‘อนุปฺปนฺนา เม กุสลา ธมฺมานุปฺปชฺชมานา อนตฺถาย สํวตฺเตยฺยุ’นฺติ น โอตฺตปฺปติ, ‘อุปฺปนฺนา เม กุสลา ธมฺมา นิรุชฺฌมานา อนตฺถาย สํวตฺเตยฺยุ’นฺติ น โอตฺตปฺปติฯ เอวํ โข, อาวุโส, อโนตฺตปฺปี โหติฯ เอวํ โข, อาวุโส, อนาตาปี อโนตฺตปฺปี อภพฺโพ สมฺโพธาย อภพฺโพ นิพฺพานาย อภพฺโพ อนุตฺตรสฺส โยคกฺเขมสฺส อธิคมายฯ

‘‘กถญฺจาวุโส, อาตาปี โหติ? อิธาวุโส, ภิกฺขุ ‘อนุปฺปนฺนา เม ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชมานา อนตฺถาย สํวตฺเตยฺยุ’นฺติ อาตปฺปํ กโรติ, ‘อุปฺปนฺนา เม ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปฺปหียมานา อนตฺถาย สํวตฺเตยฺยุ’นฺติ อาตปฺปํ กโรติ, อนุปฺปนฺนา เม กุสลา ธมฺมา…เป.… อาตปฺปํ กโรติฯ เอวํ โข, อาวุโส, อาตาปี โหติฯ

‘‘กถญฺจาวุโส, โอตฺตปฺปี โหติ? อิธาวุโส, ภิกฺขุ ‘อนุปฺปนฺนา เม ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อุปฺปชฺชมานา อนตฺถาย สํวตฺเตยฺยุ’นฺติ โอตฺตปฺปติ, ‘อุปฺปนฺนา เม ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปฺปหียมานา อนตฺถาย สํวตฺเตยฺยุ’นฺติ โอตฺตปฺปติ, ‘อนุปฺปนฺนา เม กุสลา ธมฺมา อนุปฺปชฺชมานา อนตฺถาย สํวตฺเตยฺยุ’นฺตฺนฺตฺติ โอตฺตปฺปติ, ‘อุปฺปนฺนา เม กุสลา ธมฺมา นิรุชฺฌมานา อนตฺถาย สํวตฺเตยฺยุ’นฺติ โอตฺตปฺปติฯ เอวํ โข, อาวุโส, โอตฺตปฺปี โหติฯ เอวํ โข, อาวุโส, อาตาปี โอตฺตปฺปี ภพฺโพ สมฺโพธาย ภพฺโพ นิพฺพานาย ภพฺโพ อนุตฺตรสฺส โยคกฺเขมสฺส อธิคมายา’’ติฯ ทุติยํฯ

3. จนฺทูปมสุตฺตํ

[146] สาวตฺถิยํ วิหรติ…เป.… ‘‘จนฺทูปมา, ภิกฺขเว, กุลานิ อุปสงฺกมถ – อปกสฺเสว กายํ, อปกสฺส จิตฺตํ, นิจฺจนวกา กุเลสุ อปฺปคพฺภา [อปฺปคพฺพา (ก.)]ฯ เสยฺยถาปิ , ภิกฺขเว, ปุริโส ชรุทปานํ วา โอโลเกยฺย ปพฺพตวิสมํ วา นทีวิทุคฺคํ วา – อปกสฺเสว กายํ, อปกสฺส จิตฺตํ; เอวเมว โข, ภิกฺขเว, จนฺทูปมา กุลานิ อุปสงฺกมถ – อปกสฺเสว กายํ, อปกสฺส จิตฺตํ, นิจฺจนวกา กุเลสุ อปฺปคพฺภา’’ฯ

‘‘กสฺสโป, ภิกฺขเว, จนฺทูปโม กุลานิ อุปสงฺกมติ – อปกสฺเสว กายํ, อปกสฺส จิตฺตํ, นิจฺจนวโก กุเลสุ อปฺปคพฺโภฯ ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, กถํรูโป ภิกฺขุ อรหติ กุลานิ อุปสงฺกมิตุ’’นฺติ? ‘‘ภควํมูลกา โน, ภนฺเต, ธมฺมา ภควํเนตฺติกา ภควํปฏิสรณาฯ สาธุ วต, ภนฺเต, ภควนฺตํเยว ปฏิภาตุ เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺโถฯ ภควโต สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตี’’ติฯ

อถ โข ภควา อากาเส ปาณิํ จาเลสิฯ ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, อยํ อากาเส ปาณิ น สชฺชติ น คยฺหติ น พชฺฌติ; เอวเมว โข, ภิกฺขเว, ยสฺส กสฺสจิ ภิกฺขุโน กุลานิ อุปสงฺกมโต กุเลสุ จิตฺตํ น สชฺชติ น คยฺหติ น พชฺฌติ – ‘ลภนฺตุ ลาภกามา, ปุญฺญกามา กโรนฺตุ ปุญฺญานี’ติ; ยถาสเกน ลาเภน อตฺตมโน โหติ สุมโน, เอวํ ปเรสํ ลาเภน อตฺตมโน โหติ สุมโน; เอวรูโป โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อรหติ กุลานิ อุปสงฺกมิตุํฯ

‘‘กสฺสปสฺส, ภิกฺขเว, กุลานิ อุปสงฺกมโต กุเลสุ จิตฺตํ น สชฺชติ น คยฺหติ น พชฺฌติ – ‘ลภนฺตุ ลาภกามา, ปุญฺญกามา กโรนฺตุ ปุญฺญานี’ติ; ยถาสเกน ลาเภน อตฺตมโน โหติ สุมโน; เอวํ ปเรสํ ลาเภน อตฺตมโน โหติ สุมโนฯ

‘‘ตํ กิํ มญฺญถ, ภิกฺขเว, กถํรูปสฺส ภิกฺขุโน อปริสุทฺธา ธมฺมเทสนา โหติ, กถํรูปสฺส ภิกฺขุโน ปริสุทฺธา ธมฺมเทสนา โหตี’’ติ? ‘‘ภควํมูลกา โน, ภนฺเต, ธมฺมา ภควํเนตฺติกา ภควํปฏิสรณาฯ สาธุ วต, ภนฺเต, ภควนฺตํเยว ปฏิภาตุ เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺโถ ฯ ภควโต สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตี’’ติฯ ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ; ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –