5. สฬายตนวคฺโค

1. อนาถปิณฺฑิโกวาทสุตฺตวณฺณนา

[383] อธิมตฺตคิลาโนติ อธิกาย มตฺตาย มรณสฺส อาสนฺนตาย อติวิย คิลาโนติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘มรณเสยฺยํ อุปคโต’’ติฯ อขณฺฑํ อกาสิ คหปติโน สตฺถริ ปรมเปมตฺตาฯ ยตฺตกํ จสฺสาติ, ‘‘สกิํ วา ทฺวิกฺขตฺตุํ วา’’ติ วุตฺตํ ยตฺตกํ อสฺส คหปติสฺสฯ

[384] โอสกฺกนฺตีติ ปริหายนฺติฯ โอตฺถรนฺตีติ อภิภวนฺติฯ อุสฺมา นาม กมฺมชเตโชธาตุ, สา สห ชีวิตินฺทฺริยนิโรธา ปริยาทิยติ, ยาว ตา อายุอุสฺมา วตฺตนฺติ, ตาว มรณนฺติกา เวทนา วตฺตนฺเตว วิญฺญาณสฺส อนิรุทฺธตฺตาฯ เตนาห ‘‘ยาว อุสฺมา’’ติอาทิฯ

[385] ตีหิ คาเหหีติ ตณฺหามานทิฏฺฐิคฺคาเหหิฯ ปฏิพาหิตุํ วิกฺขมฺเภตุํฯ จกฺขุํ ตีหิ คาเหหิ น คณฺหิสฺสามีติ มานคฺคาหปฏิกฺเขปมุเขน จกฺขุสฺมิํ อนิจฺจานุปสฺสนาติ ทสฺเสติฯ อนิจฺจานุปสฺสนาย หิ สติ อปฺปติฏฺโฐ มานคฺคาโห, ทุกฺขานุปสฺสนาย สติ อปฺปติฏฺโฐ ตณฺหาคฺคาโห, อนตฺตานุปสฺสนาย สติ อปฺปติฏฺโฐ ทิฏฺฐิคฺคาโหติ, คาโห จ นาม โอฬาริโก, ตสฺมิํ วิคเตปิ นิกนฺติ ติฏฺเฐยฺยาติ ตํ วิชหาเปตุกาเมน, – ‘‘น จ เม จกฺขุนิสฺสิตํ วิญฺญาณํ ภวิสฺสตี’’ติ วุตฺตนฺติ อาห – ‘‘วิญฺญาณญฺจาปิ เม จกฺขุนิสฺสิตํ น ภวิสฺสตี’’ติฯ สพฺพํ กามภวรูปนฺติ กามภูมิปริยาปนฺนํ สพฺพํ รูปกฺขนฺธมาห – ‘‘กามรูปภวรูป’’นฺติ วา ปาโฐฯ โส ยุตฺโต อิมสฺส วารสฺส เอว อนวเสสปญฺจโวการภวปริยาปนฺนโตฯ ตถา หิ อุปริ จตุโวการภโว อนวเสสโต วุตฺโตฯ

[386] อิธโลกนฺติ เอตฺถ สงฺขารโลกวิสโยติ อธิปฺปาเยน, ‘‘วสนฏฺฐานํ วา’’ติอาทิ วุตฺตํ, ตญฺจ โข ปฐมทุติยวาเรหิ อิธโลโก คหิโตติ กตฺวาฯ