10. ธาตุวิภงฺคสุตฺตวณฺณนา

[342] อปริกฺขีณายุกํ ปุกฺกุสาติกุลปุตฺตํ อุทฺทิสฺส คมนนฺติ กตฺวา วุตฺตํ ‘‘ตุริตคมนจาริก’’นฺติฯ มม วาสุปคมเนน ตว จิตฺตสฺส อผาสุกํ อนิฏฺฐํ สเจ นตฺถิฯ โสติ ปุพฺพุปคโตฯ ทินฺนํ ทินฺนเมว วฏฺฏตีติ เอกวารํ ทินฺนํ ทินฺนเมว ยุตฺตํ, น ปุน ทาตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ กตํ กตเมวาติ สงฺคหตฺถํ กตํ อนุจฺฉวิกกมฺมํ กตเมว, น ตํ ปุน วิปริวตฺเตตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ

ปุกฺกุสาติมฺหิ อุภยถาปิ กุลปุตฺตภาโว ปริปุณฺโณ เอวาติ อาห – ‘‘ชาติกุลปุตฺโตปิ อาจารกุลปุตฺโตปี’’ติฯ ตตฺราติ ตสฺมิํ ตกฺกสีลโต อาคมเนฯ องฺเก นิปนฺนทารกํ วิย ชนํ โตเสติ ตุฏฺฐิํ ปาเปติฯ รตนานิ อุปฺปชฺชนฺติ ปพฺพตสมุทฺทาทิสนฺนิสฺสิตตฺตา ปจฺจนฺตเทสสฺสฯ ทสฺสนียนฺติ ทสฺสเนเนว สุขาวหํฯ เอวรูปนฺติ ทสฺสนียํ สวนียญฺจฯ

อนคฺฆกมฺพเล มหคฺฆกมฺพเลฯ สารกรณฺฑเกติ จนฺทนสาราทิสารมยกรณฺฑเกฯ ลิขาเปตฺวา อุกฺกิราเปตฺวาฯ ลาขาย วฏฺฏาเปตฺวาติ มุขํ ปิทหิตฺวา ลาขาปริกมฺมํ กาเรตฺวาฯ

อนฺโต ทุสฺสภณฺฑิกํ อตฺถีติ อญฺญาสิ นาติครุกภาวโตฯ อนคฺฆา อเหสุนฺติ วณฺณสมฺปตฺติผสฺสสมฺปตฺติปมาณมหตฺตทุนฺนิมฺมาปิยตาหิ มหคฺฆา อเหสุํ, มหาปุญฺโญ ราชา ตสฺส อตฺเถวาติ อธิปฺปาโยฯ

ยทิ เอวํ, ‘‘กินฺนุ โข เปเสมี’’ติ กสฺมา วีมํสํ อาปชฺชีติ อาห – ‘‘อปิจ โข ปนา’’ติอาทิฯ โสติ พิมฺพิสาโร ราชาฯ วิจินิตุํ อารทฺโธ รตนสฺส อเนกวิธตฺตา อุตฺตรุตฺตริญฺจ ปณีตตราทิภาวโตฯ สุวณฺณรชตาทีติ สุวณฺณรชตปวาฬมณิมุตฺตาเวฬุริยาทิฯ อินฺทฺริยพทฺธนฺติ จกฺขาทิอินฺทฺริยปฏิพทฺธํฯ ปเทสนฺติ คุณวเสน เอกเทสํ น ปาปุณาติฯ

สามํ สจฺจานํ อภิสมฺพุทฺธตาสามญฺเญน, ‘‘พุทฺธรตนมฺปิ ทุวิธ’’นฺติ วุตฺตํฯ พุทฺธรตนสมํ รตนํ นาม นตฺถิ, ยสฺมา ปน อิมสฺมิํ โลเก ปรสฺมิํ วา ปน พุทฺเธน สทิโส น วิชฺชตีติฯ ปฐมโพธิยํเยว ปวตฺตตีติ กตฺวา วุตฺตํ ‘‘โฆโสปี’’ติอาทิฯ

ราชา ตุฏฺโฐ จินฺเตสิ, ‘‘ตตฺถ อวิชฺชมานํเยว เปเสตุํ ลทฺธ’’นฺติฯ