[274] อุฬารสุนฺทรภาวมุเขเนว อนาคเตสุปิ รูปาทีสุ ตณฺหาทิฏฺฐิกปฺปนา ปวตฺตตีติ อาห – ‘‘เอวํรูโป…เป.… เวทิตพฺพา’’ติฯ

[275] วตฺตพฺพํ สิยาติ ยถา นนฺทิยา อสมนฺวานยนโชตนํ พฺยติเรกมุเขน ปติฏฺฐเปตุํ, ‘‘อตีตํ น นฺวาคเมยฺยา’’ติ อุทฺเทสสฺส, ‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, อตีตํ อนฺวาคเมตี’’ติอาทินา (ม. นิ. 3.273) วิภงฺโค วุตฺโต, เอวํ ‘‘ปจฺจุปฺปนฺนญฺจ โย ธมฺม’’นฺติอาทิกสฺส อุทฺเทสสฺส พฺยติเรกมุเขน วิภงฺเค วุจฺจมาเน วิปสฺสนาปฏิกฺเขปวเสน, ‘‘กถญฺจ…เป.… วตฺตพฺพํ สิยา’’ติ วุตฺตํฯ ตยิทํ ปรมคมฺภีรํ สตฺถุเทสนานยํ อนุปธาเรตฺวา โจทิตํ, ยสฺมา ‘‘ปจฺจุปฺปนฺนญฺจ โย ธมฺม’’นฺติอาทิกสฺส อุทฺเทสสฺส พฺยติเรกมุเขเนว วิปสฺสนาปฏิกฺเขปวเสน, ‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปจฺจุปฺปนฺเนสู’’ติ วิภงฺคเทสนา สมฺปวตฺตติฯ เตนาห ‘‘ยสฺมา ปนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ตสฺสา เอวาติ วิปสฺสนาย เอวฯ อภาวํ ทสฺเสตุํ สํหีรตีติ มาติกํ อุทฺธริตฺวาติ กเถตุกมฺยตาย มาติกาวเสน ปทุทฺธารํ กตฺวา, ‘‘อิธ, ภิกฺขเว, อสุตวา สุตวา’’ติ จ อาทินา วิตฺถาโร วุตฺโตฯ วิปสฺสนาย อภาวโตติ วิปสฺสนาย อภาวิตตาย อวิกฺขมฺภิตตาย ตณฺหาทิฏฺฐีหิ สปตฺเตหิ วิย ตตฺถ ตตฺถ ฐปนาย อากฑฺฒียติ, ตตฺถ ตตฺถ วิสเย ตโต เอว อปายสมุทฺทํ สํสารสมุทฺทํ อานียติฯ สุกฺกปกฺโข วุตฺตวิปริยาเยน เวทิตพฺโพฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

ภทฺเทกรตฺตสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

2. อานนฺทภทฺเทกรตฺตสุตฺตวณฺณนา

[276] พหิทฺธา ปุถุตฺตารมฺมณโต นิวตฺเตตฺวา เอกสฺมิํเยว อารมฺมเณ จิตฺตสฺส สมฺมเทว ลยนํ อปฺปนํ ปฏิสลฺลานํ, โย โกจิ สมาปตฺติวิหาโร, อิธ ปน อริยวิหาโร อธิปฺเปโตติ อาห – ‘‘ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต’’ติอาทิฯ ชานนฺโตว ภควา กถาสมุฏฺฐาปนตฺถํ ปุจฺฉิฯ วุตฺตญฺเหตํ – ‘‘ชานนฺตาปิ ตถาคตา ปุจฺฉนฺติ, ชานนฺตาปิ น ปุจฺฉนฺตี’’ติอาทิ (ปารา. 16)ฯ