9. พาลปณฺฑิตสุตฺตวณฺณนา

[246] เอเตหีติ ทุจินฺติตาทีหิฯ เอเตน ลกฺขณสทฺทสฺส กรณตฺถตมาหฯ ตาเนวาติ ลกฺขณานิ เอวฯ ตสฺสาติ พาลสฺสฯ ‘‘อยํ พาโล’’ติ นิมียติ สญฺจานียติ เอเตหีติ พาลนิมิตฺตานิฯ อปทานํ วุจฺจติ วิขฺยาตํ กมฺมํฯ ทุจินฺติตาทีนิ จ พาเล วิขฺยาตานิ, อวธารณภาเว วา, ตสฺมา พาลสฺส อปทานานีติ พาลาปทานานิฯ อภิชฺฌาทีหิ ทุฏฺฐํ ทูสิตํ จินฺเตตีติ ทุจินฺติตจินฺตีฯ โลภาทีหิ ทุฏฺฐํ ภาสิตํ มุสาวาทาทิํ ภาสตีติ ทุพฺภาสิตภาสีฯ เตสํ เตสํเยว วเสน กตฺตพฺพโต ทุกฺกฏกมฺมํ ปาณาติปาตาทิํ กโรตีติ ทุกฺกฏกมฺมการีฯ เตนาห ‘‘จินฺตยนฺโต’’ติอาทิฯ ตานิ อุปนิสฺสาย ชาตนฺติ ตชฺชํฯ ตโต เอว เตสํ สารุปฺปํ อนุรูปนฺติ ตสฺสารุปฺปํฯ เตนาห ‘‘ตชฺชาติก’’นฺติอาทิฯ กจฺฉมานายาติ กถิยมานายฯ

[248] ยสฺมา สตฺตานํ ยถูปจิตานิ กมฺมานิ กโตกาสานิ ตทุปฏฺฐาปิตานิ กมฺมนิมิตฺตคตินิมิตฺตานิ มรณสฺส อาสนฺนกาเล จิตฺตสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺตานิ, ตทา โอลมฺพนฺตานิ วิย อภิภวนฺตานิ วิย อชฺโฌตฺถรนฺตานิ วิย อุปฏฺฐหนฺติ, ตสฺมา วุตฺตํ – ‘‘โอลมฺพนาทิอากาเรน หิ ตานิ อุปฏฺฐหนฺตี’’ติฯ อุปฏฺฐานากาโร เอว ตทา จิตฺตสฺส โคจรภาวํ คจฺฉตีติ อาห – ‘‘ตสฺมิํ อุปฏฺฐานากาเร อาปาถคเต’’ติฯ

[249] น สกฺกาติ น วทตีติ เอเตน ทฺเวปิ ปฏิเสธา ปกติอตฺถาติ อยมตฺโถ วุตฺโต โหติฯ น สุกราติ ปน อิมินา ทุกฺกรภาโว ทีปิโต, ทุกฺกรญฺจ ตาว อุปาเยน สกฺกา กาตุนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห – ‘‘น สุกรํ ปนา’’ติอาทิฯ เตนาติ วินิวิชฺฌิตฺวา คมเนน อญฺญมญฺญํ สํวิชฺฌเนนฯ อสฺสาติ โจรสฺสฯ อิโต อุตฺตริปีติ มชฺฌนฺหิกสมยํ สายนฺหสมยญฺจ สตฺติสเตนฯ

[250] สงฺขมฺปิ น อุเปตีติ อิมินา สงฺขาตพฺพมตฺตํ นตฺถีติ ทีปิตํ โหตีติ อาห – ‘‘คณนามตฺตมฺปิ น คจฺฉตี’’ติฯ อุปนิกฺเขปนมตฺตมฺปีติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ กลภาคนฺติ กลานํ สงฺคณนโกฏฺฐาสํฯ เตนาห ‘‘สติมํ กล’’นฺติอาทิฯ โอโลกิตมตฺตมฺปีติ อุปนิกฺเขปนวเสน โอโลกนมตฺตกมฺปิฯ ตํ กมฺมการณนฺติ ตํ ปญฺจวิธพนฺธนกมฺมการณํ จตุนฺนมฺปิ ปสฺสานํ วเสน สมฺปริวตฺเตตฺวา กโรนฺติเยว, ปาฬิยํ ปน เอกปสฺสวเสน อาคตาฯ เคหสฺสาติ มหโต เคหสฺสฯ สพฺพโตติ สพฺพาวยวโตฯ สมฺปชฺชลิเต เอกชาลีภูเตฯ สุปกฺกุถิตายาติ สุฏฺฐุ นิปกฺกายฯ

วิภตฺโตติ ตตฺถ นิพฺพตฺตกสตฺตานํ สาธารณกมฺมุนา วิภตฺโต วิย นิพฺพตฺโตฯ อโยปากาเรน ปริโต อตฺโต คหิโตติ อโยปาการปริยตฺโต ปริกฺขิตฺโตฯ