อเจลกภาโว ขุทฺทกสรีรตา จ ตาทิสสฺส อิริยาปถสฺส อนนุจฺฉวิกาติ กมฺมานุภาวสญฺชนิตปาฏิหาริยวเสน อลงฺการปฏิยตฺโต วิย; โสฬสวสฺสุทฺเทสิโก วิย จ มหาชนสฺส อุปฏฺฐาสีติ เวทิตพฺพํ; พุทฺธภาวานุจฺฉวิกสฺส โพธิสตฺตานุภาวสฺส ยาถาวโต ปเวทิตตฺตา พุทฺเธน วิย…เป.… อตฺตมนา อโหสิฯ

ปากฏา หุตฺวาติ วิภูตา หุตฺวาฯ พุทฺธานํ เย เย สงฺขาเร ววตฺถเปตุกามา, เต เต อุปฺปาทกฺขเณปิ สพฺพโส สุปฺปฏิวิทิตา สุปากฏา หตฺถตเล อามลกํ วิย สุฏฺฐุ วิภูตา เอว หุตฺวา อุปฏฺฐหนฺติฯ เตนาห ‘‘ยถา หี’’ติอาทิฯ อโนกาสคเตติ ปริคฺคหสฺส อโนกาสกาเล ปวตฺเตฯ นิปฺปเทเสติ นิรวเสเสฯ โอกาสปฺปตฺเตติ ฐานคมนาทิกาเล อุปฺปนฺเน, เต หิ สมฺมสนสฺส โยคฺยกาเล อุปฺปตฺติยา โอกาสปฺปตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ สตฺตทิวสพฺภนฺตเรติ อิทํ พุทฺธานํ ปากติกสมฺมสนวเสน วุตฺตํ, อากงฺขนฺตา ปน เต ยทา กทาจิ อุปฺปนฺนสงฺขาเร สมฺมสนฺติเยวฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

อจฺฉริยพฺภุตสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

4. พากุลสุตฺตวณฺณนา

[209] ยถา ‘‘ทฺวตฺติํสา’’ติ วตฺตพฺเพ ทฺวิ-สทฺทสฺส พา-อาเทสํ กตฺวา พาตฺติํสาติ วุจฺจติ, เอวํ เอตฺถ พา-การาเทสํ กตฺวา พากุโลติ สมญฺญา อโหสิ, สายํ ตสฺส อนฺวตฺถสญฺญาติ ทสฺเสตุํ, ‘‘ตสฺส หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ สีสํ นฺหาเปตฺวาติ มงฺคลตฺถํ มหาคงฺคาย สีสํ นฺหาเปตฺวาฯ นิมุชฺชนวเสนาติ ชณฺณุปมาเณ อุทเก โถกํเยว นิมุชฺชนวเสนฯ ฉฑฺเฑตฺวา ปลาตา มรณภยตชฺชิตาฯ ปหริยมานา มรนฺติ, น ชาเลน พนฺธิตมตฺเตนฯ ทารกสฺส เตเชนาติ ทารกสฺส ปุญฺญเตเชนฯ นีหฏมตฺโตว มโต, ตสฺส มรณตฺถํ อุปกฺกโม น กโต, เยน อุปกฺกเมน ทารกสฺส พาโธ สิยาฯ ตนฺติ มจฺฉํฯ สกลเมวาติ ปริปุณฺณาวยวเมวฯ

น เกลายตีติ น มมายติ กิสฺมิญฺจิ น มญฺญติฯ ทารกสฺส ปุญฺญเตเชน ปิฏฺฐิโต ผาเลนฺตีฯ ทารกํ ลภตีติ อุคฺโฆสนวเสน เภริํ จราเปตฺวาฯ ปวตฺติํ อาจิกฺขิ, อตฺตโน ปุตฺตภาวํ กเถสิฯ กุจฺฉิยา ธาริตตฺตา อมาตา กาตุํ น สกฺกา ชนนีภาวโตฯ มจฺฉํ คณฺหนฺตาปีติ มจฺฉํ กิณิตฺวา คณฺหนฺตาปิฯ