โลกุตฺตรํ อุปริ อาคตนฺติ วิชฺชาวิมุตฺติํ ปริปูเรนฺตีติ เอวํ โลกุตฺตรํ อุปริ เทสนายํ อาคตํ; ตสฺมา โลกิยา เอว โพชฺฌงฺคา วิชฺชาวิมุตฺติ ปริปูริกา กเถตพฺพา โลกุตฺตรานํ โพชฺฌงฺคานํ วิชฺชาคหเณน คหิตตฺตา, ตสฺมา เถเรน วุตฺโตเยเวตฺถ อตฺโถ คเหตพฺโพฯ เสสํ วุตฺตนยตฺตา สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

อานาปานสฺสติสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ

9. กายคตาสติสุตฺตวณฺณนา

[153-4] ตปฺปฏิสรณานํ กามาวจรสตฺตานํ ปฏิสรณฏฺเฐน เคหา กามคุณา, เคเห สิตา อารพฺภ ปวตฺติยา อลฺลีนาติ เคหสฺสิตาฯ สรนฺตีติ เวคสา ปวตฺตนฺติฯ เวเคน หิ ปวตฺติ ธาวตีติ วุจฺจติฯ สงฺกปฺปาติ เย เกจิ มิจฺฉาสงฺกปฺปา, พฺยาปาทวิหิํสาสงฺกปฺปาทโยปิ กามคุณสิตา เอวาติฯ โคจรชฺฌตฺตสฺมิํเยวาติ ปริคฺคหิเต กมฺมฏฺฐาเน เอว วตฺตนฺติฯ ตญฺหิ ธมฺมวเสน อุปฏฺฐิตาย ภาวนาย โคจรภาวโต ‘‘โคจรชฺฌตฺต’’นฺติ วุตฺตํฯ อสฺสาสปสฺสาสกาเย คตา ปวตฺตาติ กายคตา, ตํ กายคตาสติํฯ สติสีเสน ตํสหคเต ภาวนาธมฺเม วทติ อสฺสาสปสฺสาสกายาทิเก ตํตํโกฏฺฐาเส สมถวตฺถุภาเวน ปริคฺคเหตฺวา สติยา ปริคฺคหิตตฺตา; ตถาปริคฺคหิเต วา เต อารพฺภ อนิจฺจาทิมนสิการวเสน ปวตฺตา กายารมฺมณา สตี สติภาเวน วตฺวา เอกชฺฌํ ทสฺเสนฺโต ‘‘กายปริคฺคาหิก’’นฺติอาทิมาหฯ

สติปฏฺฐาเนติ มหาสติปฏฺฐานสุตฺเต (ที. นิ. 2.378; ม. นิ. 1.111), จุทฺทสวิเธน กายานุปสฺสนา กถิตา, จุณฺณกชาตานิ อฏฺฐิกานิ ปริโยสานํ กตฺวา กายานุปสฺสนา นิทฺทิฏฺฐา, อิธ ปน เกสาทีสุ วณฺณกสิณวเสน นิพฺพตฺติตานํ จตุนฺนํ ฌานานํ วเสน อุปริเทสนาย วฑฺฒิตตฺตา อฏฺฐารสวิเธน กายคตาสติภาวนาฯ

[156] ตสฺส ภิกฺขุโนติ โย กายคตาสติภาวนาย วสีภูโต, ตสฺส ภิกฺขุโนฯ สมฺปโยควเสน วิชฺชํ ภชนฺตีติ สหชาต-อญฺญมญฺญ-นิสฺสย-สมฺปยุตฺต-อตฺถิ-อวิคตปจฺจยวเสน วิชฺชํ ภชนฺติ, ตาย สห เอกีภาวมิว คจฺฉนฺตีติ อตฺโถฯ