7. มหานามสิกฺขาปทํ

[303] สตฺตเม ‘‘ภควโต’’ติปทํ ‘‘จูฬปิตุปุตฺโต’’ติปเท สมฺพนฺโธ, ‘‘มหลฺลกตโร’’ติปเท อปาทานํฯ จูฬปิตุปุตฺโตติ สุทฺโธทโน, สกฺโกทโน, สุกฺโกทโน, โธโตทโน, อมิโตทโนติ ปญฺจ ชนา ภาตโร, อมิตา, ปาลิตาติ ทฺเว ภคินิโยฯ เตสุ ภควา จ นนฺโท จ เชฏฺฐภาตุภูตสฺส สุทฺโธทนสฺส ปุตฺตา, อานนฺโท กนิฏฺฐภาตุภูตสฺส อมิโตทนสฺส ปุตฺโต, มหานาโม จ อนุรุทฺโธ จ ตติยสฺส สุกฺโกทนสฺส ปุตฺตาฯ สกฺโกทนโธโตทนานํ ปุตฺตา อปากฏาฯ ติสฺสตฺเถโร อมิตาย นาม ภคินิยา ปุตฺโต, ปาลิตาย ปุตฺตธีตรา อปากฏาฯ ตสฺมา จูฬปิตุโน สุกฺโกทนสฺส ปุตฺโต จูฬปิตุปุตฺโตติ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ ทฺวีสุ ผเลสูติ เหฏฺฐิเมสุ ทฺวีสุ ผเลสุฯ อุสฺสนฺนสทฺโท พหุปริยาโยติ อาห ‘‘พหู’’ติฯ วชโตติ โคฏฺฐโตฯ ตญฺหิ คาโว โคจรฏฺฐานโต ปฏิกฺกมิตฺวา นิวาสตฺถาย วชนฺติ คจฺฉนฺติ อสฺมินฺติ วโชติ วุจฺจติฯ

[306] ตสฺมิํ สมเยติ ตสฺมิํ ปวารณสมเยฯ ‘‘เอตฺตเกหี’’ติปทสฺส นามวเสน วา ปริมาณวเสน วา ทุวิธสฺส อตฺถสฺส อธิปฺเปตตฺตา วุตฺตํ ‘‘นามวเสน ปริมาณวเสนา’’ติฯ เตสุ นามํ สนฺธาย เอตํ นามํ เอเตสํ เภสชฺชานนฺติ เอตฺตกานีติ วจนตฺโถ กาตพฺโพ, ปริมาณํ สนฺธาย เอตํ ปริมาณํ เอเตสนฺติ เอตฺตกานีติ วจนตฺโถ กาตพฺโพฯ ‘‘อญฺญํ เภสชฺช’’นฺติ เอตฺถ อญฺญสทฺทสฺส อปาทานํ นามํ วา ปริมาณํ วา ภเวยฺยาติ อาห ‘‘สพฺพินา ปวาริโต’’ติอาทิฯ

[310] เยติ ทายกา, ปวาริตา โหนฺตีติ สมฺพนฺโธติฯ สตฺตมํฯ

8. อุยฺยุตฺตเสนาสิกฺขาปทํ

[311] อฏฺฐเม ‘‘อภิมุข’’นฺติอิมินา อภิสทฺทสฺสตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘อุยฺยาโต’’ติปทสฺส อุฏฺฐหิตฺวา ยาโตติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘นครโต นิคฺคโต’’ติฯ ‘‘กตอุยฺโยค’’นฺติ อิมินา อุฏฺฐหิตฺวา ยุญฺชติ คจฺฉตีติ อุยฺยุตฺตาติ ทสฺเสติฯ ธาตูน, มเนกตฺถตฺตา วุตฺตํ ‘‘คามโต นิกฺขนฺต’’นฺติฯ

[314] ทฺวาทส ปุริสา อิมสฺส หตฺถิโนติ ทฺวาทสปุริโส, อาวุโธ หตฺเถสุ เอเตสนฺติ อาวุธหตฺถาฯ นินฺนนฺติ นินฺนฏฺฐานํ, ปสฺสโต ภิกฺขุโนติ สมฺพนฺโธติฯ อฏฺฐมํฯ

9. เสนาวาสสิกฺขาปทํ

[319] นวเม ‘‘ติฏฺฐตุ วา’’ติอาทินา วสนาการํ ทสฺเสติฯ วาสทฺโท ‘‘จงฺกมตุ วา’’ติอตฺถํ สมฺปิณฺเฑติฯ กิญฺจิ อิริยาปถนฺติ จตูสุ อิริยาปเถสุ กิญฺจิ อิริยาปถํฯ ยถา รุทฺธมาเน สญฺจาโร ฉิชฺชติ, เอวํ รุทฺธา สํวุตา โหตีติ โยชนาฯ ‘‘รุทฺโธ’’ติ อิมินา ‘‘ปลิพุทฺโธ’’ติ เอตฺถ ปริปุพฺพสฺส พุธิธาตุสฺส อธิปฺปายตฺถํ ทสฺเสตีติฯ นวมํฯ

10. อุยฺโยธิกสิกฺขาปทํ

[322] ทสเม ยุชฺฌนฺตีติ สํปหรนฺติฯ ‘‘พลสฺส อคฺคํ เอตฺถา’’ติอิมินา ภินฺนาธิกรณพาหิรตฺถสมาสํ ทสฺเสติฯ ‘‘ชานนฺตี’’ติปทํ อตฺถสมฺปุณฺณตฺถาย ปกฺขิตฺตํฯ อคฺคนฺติ โกฏฺฐาสํฯ พลํ คณียติ เอตฺถาติ พลคฺคนฺติ วจนตฺโถปิ ยุชฺชติฯ เตนาห ‘‘พลคณนฏฺฐาน’’นฺติฯ อิทญฺหิ วจนํ อมฺพเสจนครุสินนเยน วุตฺตํฯ กถํ? ‘‘พลคณนฏฺฐาน’’นฺติ วทนฺเตน อฏฺฐกถาจริเยน ‘‘พลสฺส อคฺคํ ชานนฺติ เอตฺถาติ พลคฺค’’นฺติ วจนตฺถสฺส ปิณฺฑตฺโถ จ ญาปียติ, ‘‘พลํ คณียติ เอตฺถาติ พลคฺค’’นฺติ วจนตฺโถ จ ทสฺสียติฯ วิยูหียเต สมฺปิณฺฑียเต พฺยูโห, เสนาย พฺยูโห เสนาพฺยูโหติ อตฺถํ ทสฺเสติ ‘‘เสนาย วิยูห’’นฺติอาทินาฯ อณติ เภรวสทฺทํ กโรตีติ อณีกํ, มุทฺธชณกาโร, หตฺถีเยว อณีกํ หตฺถาณีกํฯ เอเสว นโย เสเสสุปิฯ โย หตฺถี ปุพฺเพ วุตฺโต, เตน หตฺถินาติ โยชนาติฯ ทสมํฯ

อเจลกวคฺโค ปญฺจโมฯ

6. สุราปานวคฺโค