2. อุยฺโยชนสิกฺขาปทํ

[274] ทุติเย ปฏิกฺกมนอสนสาลสทฺทานํ ปริยายตฺตา วุตฺตํ ‘‘อสนสาลายปี’’ติฯ ภตฺตสฺส วิสฺสชฺชนํ ภตฺตวิสฺสคฺโคติ กเต ภตฺตกิจฺจนฺติ อาห ‘‘ภตฺตกิจฺจ’’นฺติฯ สมฺภูธาตุสฺส ปปุพฺพอปธาตฺวตฺถตฺตา วุตฺตํ ‘‘น ปาปุณี’’ติฯ

[276] วุตฺตาวเสสนฺติ วุตฺเตหิ มาตุคาเมน สทฺธิํ หสิตุกามตาทีหิ อวเสสํฯ ตสฺมินฺติ อุยฺโยชิตภิกฺขุมฺหิฯ อตฺถโตติ วิชหนฺตวิชหิตภิกฺขูนํ อวินาภาวสงฺขาตอตฺถโตฯ อิตเรนาติ อุยฺโยชกภิกฺขุนาฯ ตตฺถาติ ‘‘ทสฺสนูปจารํ วา สวนูปจารํ วา’’ติวจเนฯ เอตฺถาติ นิทฺธารณสมุทาโย, ทสฺสนูปจารสวนูปจาเรสูติ อตฺโถฯ ‘‘ตถาติอิมินา ทฺวาทสหตฺถปมาณํ อติทิสติฯ เตหีติ กุฏฺฏาทีหิฯ ตสฺสาติ ทสฺสนูปจาราติกฺกมสฺสฯ ‘‘วุตฺตปการมนาจาร’’นฺติ อิมินา ‘‘น อญฺโญ โกจิ ปจฺจโย’’ติ เอตฺถ อญฺญสทฺทสฺส อปาทานํ ทสฺเสติ, ‘‘การณ’’นฺติอิมินา ปจฺจยสทฺทสฺสตฺถํฯ

[277] กลิสทฺทสฺส ปาปปราชยสงฺขาเตสุ ทฺวีสุ อตฺเถสุ ปาปสงฺขาโต โกโธติ อาห ‘‘กลีติ โกโธ’’ติฯ ‘‘อาณ’’นฺติอิมินา สาสนสทฺทสฺสตฺถํ ทสฺเสติฯ วุตฺตญฺหิ ‘‘อาณา จ สาสนํ เญยฺย’’นฺติฯ โกธวเสน วทตีติ สมฺพนฺโธฯ ทสฺเสตฺวา วทตีติ โยชนาฯ อิมสฺส ฐานํ นิสชฺชํ อาโลกิตํ วิโลกิตํ ปสฺสถ โภติ โยชนาฯ อิมินาปีติ อมนาปวจนํ วจเนนาปีติฯ ทุติยํฯ

3. สโภชนสิกฺขาปทํ

[279] ตติเย ‘‘สยนิยฆเร’’ติ วตฺตพฺเพ ยการโลปํ กตฺวา ‘‘สยนิฆเร’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘สยนิฆเร’’ติฯ ยโตติ เอตฺถ โตสทฺโท ปฐมาทีสุ อตฺเถสุ ทิสฺสติฯ ‘‘ยโตนิทาน’’นฺติอาทีสุ (สุ. นิ. 275) ปฐมตฺเถฯ ‘‘อนฺตราเย อเสสโต’’ติอาทีสุ (ธ. ส. อฏฺฐ. คนฺถารมฺภกถา 7) ทุติยตฺเถ ฯ ‘‘อนิจฺจโต’’ติอาทีสุ (ปฏฺฐา. 1.1.409) ตติยตฺเถฯ ‘‘มาติโต ปิติโต’’ติอาทีสุ (ที. นิ. 1.311) ปญฺจมฺยตฺเถฯ ‘‘ยํ ปรโต ทานปจฺจยา’’ติอาทีสุ (ชา. 2.22.585) ฉฏฺฐฺยตฺเถฯ ‘‘ปุรโต ปจฺฉโต’’ติอาทีสุ (ปาจิ. 576) สตฺตมฺยตฺเถฯ ‘‘ปทมโต’’ติอาทีสุ การณตฺเถ ทิสฺสติฯ อิธาปิ การณตฺเถเยวาติ อาห ‘‘ยสฺมา’’ติฯ ยสฺมา การณา อยฺยสฺส ภิกฺขา ทินฺนา, ตสฺมา คจฺฉถ ภนฺเต ตุมฺเหติ อตฺโถฯ ยนฺติ ภิกฺขํฯ โวติ ตุมฺเหหิฯ อธิปฺปาโยติ ปุริสสฺส อชฺฌาสโยฯ ‘‘ปริยุฏฺฐิโต’’ติ สามญฺญโต วุตฺเตปิ อตฺถปกรณาทิโต ราคปริยุฏฺฐิโตวาธิปฺเปโตติ อาห ‘‘ราคปริยุฏฺฐิโต’’ติ, ราเคน ปริภวิตฺวา อุฏฺฐิโตติ อตฺโถฯ

[280] สโภชนนฺติ เอตฺถ สกาโร สหสทฺทการิโย จ อการุการานํ อสรูปตฺตา อการโต อุการสฺส โลโป จ ตีสุ ปเทสุ ปจฺฉิมานํ ทฺวินฺนํ ปทานํ ตุลฺยตฺถนิสฺสิตสมาโส จ ปุพฺพปเทน สห เภทนิสฺสิตพาหิรตฺถสมาโส จ โหติ, อิติ อิมมตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สห อุโภหิ ชเนหี’’ติฯ อถ วา ภุญฺชิตพฺพนฺติ โภชนํ, สํ วิชฺชติ โภชนํ อสฺมิํ กุเลติ สโภชนนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อถ วา’’ติอาทิฯ หีติ สจฺจํฯ เตเนวาติ เตเนว อญฺญมญฺญํ ภุญฺชิตพฺพตฺตาฯ อสฺสาติ ‘‘สโภชเน’’ติปทสฺสฯ ฆเรติ เอตฺถ ปุพฺโพ สยนิสทฺโท โลโปติ อาห ‘‘สยนิฆเร’’ติฯ อิมินา ‘‘ทตฺโต’’ติอาทีสุ วิย ปุพฺพปทโลปสมาสํ ทสฺเสติฯ ปิฏฺฐสงฺฆาฏสฺสาติ เอตฺถ ปิฏฺฐสงฺฆาโฏ นาม น อญฺญสฺส ยสฺส กสฺสจิ, อถ โข สยนิฆรคพฺภสฺเสวาติ อาห ‘‘ตสฺส สยนิฆรคพฺภสฺสา’’ติฯ ยถา วา ตถา วาติ เยน วา เต น วา อากาเรนฯ กตสฺสาติ ปิฏฺฐิวํสํ อาโรเปตฺวา วา อนาโรเปตฺวา วา กตสฺสาติฯ ตติยํฯ

[284] จตุตฺถปญฺจเมสุ ยถา จ สโภชนสิกฺขาปทํ ปฐมปาราชิกสมุฏฺฐานํ, เอวเมว ตานิปีติ โยชนาติฯ จตุตฺถปญฺจมานิฯ