เมนู

อุปฏฺฐานนฺติ อุปฏฺฐานตฺถํ, อุปฏฺฐานฏฺฐานํ วาฯ วุจฺจมานํ อญฺเญสํ วจนํ อสุณนฺโต หุตฺวา วาติ โยชนาฯ ปสุตฺตกตาติ เอตฺถ ยการโลโปติ อาห ‘‘ปสุตฺตกตายา’’ติฯ ปสุตฺตกภาเวนปีติ ปิสทฺโท อญฺญมฺปิ อทสฺสนาทิการณํ สมฺปิณฺเฑติฯ ตถาสญฺญีติ เอตฺถ ตถาสทฺโท โกวิสโยติ อาห ‘‘อกปฺปิเย…เป.… อาปชฺชนฺโต’’ติฯ เอกรตฺตาติกฺกมาทิวเสนาติ อาทิสทฺเทน ฉารตฺตาติกฺกมาทิํ สงฺคณฺหาติฯ สพฺพตฺถาติ มุสาวาทวคฺเคฯ

อิติ มุสาวาทวคฺควณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

ภิกฺขุโนวาทวคฺควณฺณนา

[450] ภิกฺขุนิวคฺเค อลาภายาติ เอตฺถ ลภธาตุยา กมฺมํ, สมฺปทานวจนสฺส จ ตทตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘จตุนฺนํ ปจฺจยานํ อลาภตฺถายา’’ติฯ ‘‘วายมตี’’ติ อิมินา ปริสกฺกตีติ เอตฺถ สกฺกธาตุยา สมตฺถตฺถํ ปฏิกฺขิปิตฺวา วายมตฺถํ ทสฺเสติฯ กลิสาสนนฺติ ปาปปราชยอาณํฯ นีหรณตฺถายาติ นิทฺธริตฺวา อปนยนตฺถายฯ

[451] ‘‘กมฺม’’นฺติ สามญฺญโต วุตฺตตฺตา ‘‘สตฺตนฺนํ กมฺมานํ อญฺญตร’’นฺติฯ

[454] สากจฺฉาตพฺโพติ เอตฺถ โก นาม กถามคฺโค น สากจฺฉาตพฺโพ, นนุ วินโยเยวาติ อาห ‘‘กปฺปิยา…เป.… กถามคฺโค’’ติฯ ‘‘น กเถตพฺโพ’’ติ อิมินา กจฺฉสทฺทสฺส กถธาตุยา นิปฺผนฺนภาวํ ทีเปติฯ กสฺมา ปน ปฐมปญฺจเก ‘‘น อเสกฺเขนา’’ติ ปฏิกฺขิปิตฺวา ทุติยปญฺจเก ‘‘อเสกฺเขนา’’ติอาทิ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ยสฺมา ปนา’’ติอาทิฯ อิตโร ปุถุชฺชโน น กเถตีติ โยชนาฯ

น อตฺถปฏิสมฺภิทาปตฺโตติ เอตฺถ อตฺโถ นาม อฏฺฐกถาเยวาธิปฺเปตาติ อาห ‘‘อฏฺฐกถายา’’ติฯ

‘‘ปเภทคตญาณปฺปตฺโต’’ติ อิมินา อตฺถาทีสุ ปติ วิสุํ สมฺภิชฺชตีติ ปฏิสมฺภิทา, ปญฺญา, ตํ ปตฺโตติ ปฏิสมฺภิทาปตฺโต ฯ อตฺเถ ปฏิสมฺภิทาปตฺโต อตฺถปฏิสมฺภิทาปตฺโตติ ทสฺเสติฯ ‘‘ปาฬิธมฺเม’’ติ อิมินา ธมฺมปฏิสมฺภิทาปตฺโตติ เอตฺถ ธมฺมสรูปํ ทสฺเสติฯ โวหารนิรุตฺติยนฺติ ปญฺญตฺตินิรุตฺติยํฯ อิมินา นิรุตฺติปฏิสมฺภิทาปตฺโตติ เอตฺถ นิรุตฺติสรูปํ ทสฺเสติฯ ปฏิภานปฏิสมฺภิทาปตฺโตติ เอตฺถ ปฏิภานํ นาม เหฏฺฐิมญาณตฺตยเมวาติ อาห ‘‘อตฺถปฏิสมฺภิทาทีนิ ญาณานี’’ติ, เตสูติ ญาเณสุ, ยํ ยํ วิมุตฺตํ ยถาวิมุตฺตํ, จิตฺตํฯ ปจฺจเวกฺขิตาติ ปุนปฺปุนํ โอโลกิตาฯ สพฺพตฺถาติ ภิกฺขุนิวคฺเคฯ

อิติ ภิกฺขุโนวาทวคฺควณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

อุพฺพาหิกวคฺควณฺณนา

[455] อุพฺพาหิกวคฺเค อตฺถกุสโลติอาทิปทานํ เภทนิสฺสิตสมาสํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อฏฺฐกถากุสโล’’ติอาทิฯ อาจริยมุขโตติ อาจริยวทนโต, อาจริยสมฺมุเข วา, สิถิลธนิตาทีติ อาทิสทฺเทน ทีฆรสฺสาทีนิ (ปริ. อฏฺฐ. 485; วิ. สงฺค. อฏฺฐ. 252) สงฺคณฺหาติฯ อกฺขรปริจฺเฉเทติ เอตฺตโก สิถิโล, เอตฺตโก ธนิโตติอาทินา อกฺขรปริจฺเฉเทฯ อิมินา พฺยญฺชนกุสโลติ เอตฺถ พฺยญฺชนสทฺโท อกฺขรปริยาโยติ ทสฺเสติฯ น ปุพฺพาปรกุสโลติ เอตฺถ ปุพฺพาปโร นาม ปุริมานํ จตุนฺนญฺเจว กถาย จ ปุพฺพาปโรติ อาห ‘‘อตฺถปุพฺพาปเร’’ติอาทิฯ

โกธโนติอาทีนิ วุตฺตานีติ สมฺพนฺโธฯ ยสฺมา น สกฺโกตีติ โยชนาฯ ปสาเรตาติ เอตฺถ สรธาตุ อุปสคฺควเสน เวจิตฺตวาจโกติ อาห ‘‘โมเหตา’’ติฯ

อิติ อุพฺพาหิกวคฺควณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

อธิกรณวูปสมวคฺควณฺณนา

[457] อธิกรณวูปสมวคฺเค สงฺฆครุ นาม โกติ อาห ‘‘ธมฺมญฺจ…เป.… สงฺฆครุ นาม โหตี’’ติฯ ตานีติ จีวราทีนิฯ