อวิปฺปวาสสีมายาติ มหาสีมาย, ฐิตสฺสาปิ สนฺติเกติ สมฺพนฺโธฯ ปิสทฺเทน ‘‘ขณฺฑสีมาย ฐิตสฺสปี’’ติ อตฺถํ สมฺปิณฺเฑติฯ

[430] น ปริยตฺตนฺติ น สมตฺถํฯ อิมินา นาลนฺติ เอตฺถ อลํสทฺโท ปริยตฺตตฺโถว, นารหภูสนวารณตฺโถติ ทสฺเสติฯ อิธาปีติ ปญฺจเกปิฯ ปิสทฺเทน ปุริมปญฺจกํ อเปกฺขติฯ ‘‘สาสนโต’’ติ อิมินา จุธาตุยา อปาทานํ ทสฺเสติฯ ‘‘กาโม’’ติ อิมินา อธิปฺปายสทฺโท กามปริยาโยติ ทสฺเสติฯ

[432] มนฺทตฺตา โมมูหตฺตาติ เอตฺถ ตฺตปจฺจยสฺส ภาวตฺเถ, ปญฺจมีวิภตฺติยา จ การณตฺเถ ปวตฺตภาวํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘มนฺทภาเวน โมมูหภาเวนา’’ติฯ ปริภวาติ เอตฺถ ปริภวกามาติ อตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปริภวํ อาโรเปตุกาโม หุตฺวา’’ติฯ อญฺญพฺยากรเณสุปีติ อรหตฺตพฺยากรเณสุปิฯ สพฺพตฺถาติ ทิฏฺฐาวิกมฺมวคฺเคฯ ยนฺติ วจนํฯ

อิติ ทิฏฺฐาวิกมฺมวคฺควณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

มุสาวาทวคฺควณฺณนา

[444] ธมฺมปธานํ ธมฺมาธิฏฺฐานํ สนฺธาย ‘‘ปาราชิกํ คจฺฉตีติ ปาราชิกคามี’’ติ สุทฺธกตฺตุวเสน วุตฺตํ, ปุคฺคลปธานํ ปุคฺคลาธิฏฺฐานํ สนฺธาย ‘‘ปาราชิกํ คจฺฉติ อเนน, คมาเปตีติ วา ปาราชิกคามี’’ติ กรณเหตุกตฺตุวเสนปิ วตฺตพฺพํฯ วิตฺถารํ ทสฺสนฺโต อาห ‘‘ตตฺถา’’ติอาทิ ฯ ตตฺถ ตตฺถาติ ‘‘มุสาวาโท ปาราชิกคามี’’ติอาทิปาเฐ, เอวํ วิตฺถาโร เวทิตพฺโพติ สมฺพนฺโธฯ เตสุ ‘‘มุสาวาโท ปาราชิกคามี’’ติอาทีสุ วา, นิทฺธารเณ ภุมฺมํฯ

อทสฺสเนนาติ เอตฺถ กสฺส อทสฺสเนนาติ อาห ‘‘วินยธรสฺสา’’ติฯ วิตฺถารํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘กปฺปิยากปฺปิเยสุ หี’’ติอาทิฯ ตนฺติ วินยธรํฯ อสฺสวเนนาติ เอตฺถ เกสํ วจนํ อสฺสวเนนาติ อาห ‘‘เอกวิหาเรปี’’ติอาทิฯ เอกวิหาเรปีติ วินยธเรน เอกวิหาเรปิฯ ปิสทฺเทน นานาวิหาเร ปน ปเควาติ ทสฺเสติฯ

อุปฏฺฐานนฺติ อุปฏฺฐานตฺถํ, อุปฏฺฐานฏฺฐานํ วาฯ วุจฺจมานํ อญฺเญสํ วจนํ อสุณนฺโต หุตฺวา วาติ โยชนาฯ ปสุตฺตกตาติ เอตฺถ ยการโลโปติ อาห ‘‘ปสุตฺตกตายา’’ติฯ ปสุตฺตกภาเวนปีติ ปิสทฺโท อญฺญมฺปิ อทสฺสนาทิการณํ สมฺปิณฺเฑติฯ ตถาสญฺญีติ เอตฺถ ตถาสทฺโท โกวิสโยติ อาห ‘‘อกปฺปิเย…เป.… อาปชฺชนฺโต’’ติฯ เอกรตฺตาติกฺกมาทิวเสนาติ อาทิสทฺเทน ฉารตฺตาติกฺกมาทิํ สงฺคณฺหาติฯ สพฺพตฺถาติ มุสาวาทวคฺเคฯ

อิติ มุสาวาทวคฺควณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

ภิกฺขุโนวาทวคฺควณฺณนา

[450] ภิกฺขุนิวคฺเค อลาภายาติ เอตฺถ ลภธาตุยา กมฺมํ, สมฺปทานวจนสฺส จ ตทตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘จตุนฺนํ ปจฺจยานํ อลาภตฺถายา’’ติฯ ‘‘วายมตี’’ติ อิมินา ปริสกฺกตีติ เอตฺถ สกฺกธาตุยา สมตฺถตฺถํ ปฏิกฺขิปิตฺวา วายมตฺถํ ทสฺเสติฯ กลิสาสนนฺติ ปาปปราชยอาณํฯ นีหรณตฺถายาติ นิทฺธริตฺวา อปนยนตฺถายฯ

[451] ‘‘กมฺม’’นฺติ สามญฺญโต วุตฺตตฺตา ‘‘สตฺตนฺนํ กมฺมานํ อญฺญตร’’นฺติฯ

[454] น สากจฺฉาตพฺโพติ เอตฺถ โก นาม กถามคฺโค น สากจฺฉาตพฺโพ, นนุ วินโยเยวาติ อาห ‘‘กปฺปิยา…เป.… กถามคฺโค’’ติฯ ‘‘น กเถตพฺโพ’’ติ อิมินา กจฺฉสทฺทสฺส กถธาตุยา นิปฺผนฺนภาวํ ทีเปติฯ กสฺมา ปน ปฐมปญฺจเก ‘‘น อเสกฺเขนา’’ติ ปฏิกฺขิปิตฺวา ทุติยปญฺจเก ‘‘อเสกฺเขนา’’ติอาทิ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ยสฺมา ปนา’’ติอาทิฯ อิตโร ปุถุชฺชโน น กเถตีติ โยชนาฯ

น อตฺถปฏิสมฺภิทาปตฺโตติ เอตฺถ อตฺโถ นาม อฏฺฐกถาเยวาธิปฺเปตาติ อาห ‘‘อฏฺฐกถายา’’ติฯ