สุตฺตนฺติเก จตฺตาโร มหาปเทเสติ (ที. นิ. 2.187 อาทโย; อ. นิ. 4.180) พุทฺธาปเทสสงฺฆาปเทสสมฺพหุลตฺเถราปเทสเอกตฺเถรา ปเทสวเสน จตฺตาโร มหาปเทเสฯ เอตฺถาติ ปญฺจเกฯ ยนฺติ วจนํฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ ปญฺจเกสุฯ

อิติ

อนิสฺสิตวคฺค-นปฺปฏิปฺปสฺสมฺภนวคฺค-โวหารวคฺควณฺณนาย

โยชนา สมตฺตาฯ

ทิฏฺฐาวิกมฺมวคฺควณฺณนา

[425] ทิฏฺฐาวิกมฺมวคฺเค ทิฏฺฐาวิกมฺมาติ เอตฺถ อาวิ กรียเต อาวิกมฺมํ, ทิฏฺฐีนํ อาวิกมฺมํ ทิฏฺฐาวิกมฺมนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ทิฏฺฐีนํ อาวิกมฺมานี’’ติฯ ‘‘ลทฺธิปกาสนาน’’นฺติ อิมินา ทิฏฺฐิสทฺโท ลทฺธิปริยาโย, อาวิกมฺมสทฺโท ปกาสนปริยาโยติ ทสฺเสติฯ เอตนฺติ ‘‘ทิฏฺฐาวิกมฺมา’’ติ นามํฯ อเทสนาคามินี นาม อตฺถโต ครุกนฺติ อาห ‘‘ครุกาปตฺติยา’’ติฯ ลหุกายปีติ ปิสทฺโท ครหตฺโถฯ ลหุกายปิ เทสิตาย ทิฏฺฐาวิกมฺมํ อธมฺมิกํ โหติ, ปเคว ครุกายาติ อตฺโถฯ

ยถา …เป.… โหตีติ ยถา อาวิกเต จตูหิ ปญฺจหิ เอกีภูเตหิ อาวิกตา โหตีติ โยชนาฯ จตูหิ ปญฺจหีติ อนฺติมปริจฺเฉททสฺสนํฯ ตโต อติเรเกหิปิ เอกโต เทเสตุํ น วฏฺฏติ, เทสิตา จ อาปตฺติ น วุฏฺฐาติ, เทสนาปจฺจยา ทุกฺกฏญฺจ โหติฯ ‘‘จตูหิ ปญฺจหี’’ติ อนฺติมปริจฺเฉทสฺส ทสฺสิตตฺตา ทฺวีหิ ตีหิ ปน เอกโต เทเสตุํ วฏฺฏตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ มโนมานเสนาติ เอตฺถ มโนสทฺเทน มานสสทฺทสฺส ราคอรหตฺเตสุปิ ปวตฺตนโต ตทตฺเถ ปฏิกฺขิปิตฺวา จิตฺเต เอว วตฺตตีติ ทสฺเสติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘มนสงฺขาเตน มานเสนา’’ติฯ อิมินา มนภูตํ มานสํ มโนมานสนฺติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ

สมานสํวาสกสฺสาปีติ ปิสทฺโท สมานสํวาสกสฺสปิ นานาสีมาย ฐิตสฺส สนฺติเก อาวิกมฺมํ อธมฺมิกํ โหติ, ปเคว นานาสํวาสกสฺสาติ ทสฺเสติฯ มาฬกสีมายาติ ขณฺฑสีมาย องฺคเณฯ