กถินาทิชานิตพฺพวิภาควณฺณนา

[412] เตสญฺเญว ธมฺมานนฺติ เอตฺถ ธมฺมานํ สรูปํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘เยสุ รูปาทิธมฺเมสู’’ติฯ ตตฺถ รูปาทิธมฺเมสูติ วณฺณคนฺธาทีสุ สุทฺธฏฺฐกรูปกลาปธมฺเมสุฯ สตีติ สนฺเตสุฯ เตสนฺติ รูปาทีนํ ธมฺมานํฯ ‘‘สโมธาน’’นฺติ อิมินา สงฺคโหติ ปทสฺส อตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘มิสฺสีภาโว’’ติ อิมินา สมวาโยติ ปทสฺส อตฺถํ ทสฺเสติฯ อวยวธมฺมานํ สํ เอกภาวสฺส คหณํ สงฺคโหฯ อวยวธมฺมานํ สมํ อยนํ ปวตฺตนํ สมวาโยฯ พหูสุ ธมฺเมสูติ พหูสุ ปรมตฺถปญฺญตฺติธมฺเมสุฯ นามมตฺตนฺติ นามปญฺญตฺติมตฺตํฯ ปุพฺเพติ กถินกฺขนฺธเกฯ

‘‘การเณหี’’ติ อิมินา อาการสทฺโท การณตฺโถติ ทสฺเสติฯ ยนฺติ วจนํฯ

[416] อุปฺปชฺชนฺตีติ กถินุทฺธารา อุปฺปชฺชนฺติฯ กินฺติ กิํ อตฺถชาตํฯ สพฺเพปิ กถินุทฺธาราติ สมฺพนฺโธฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ เอตฺถาติ กถินุทฺธาเรสุฯ ปุริมา ทฺเวติ อนฺตรุพฺภารสหุพฺภารวเสน ปุริมา ทฺเวฯ เอเตสญฺจาติ ปุริมานํ ทฺวินฺนญฺจฯ อิตเรติ อวเสสา กถินุทฺธาราฯ เตสุปีติ อิตเรสุ กถินุทฺธาเรสุฯ สพฺพตฺถาติ สพฺพสฺมิํ กถินวินิจฺฉเยฯ

อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย

ปญฺญตฺติวคฺควณฺณนาย

โยชนา สมตฺตาฯ

อุปาลิปญฺจกํ

อนิสฺสิตวคฺควณฺณนา

[417] อุปาลิปญฺเหสุ ‘‘กติ หิ นุ โข ภนฺเต’’ติ ปุจฺฉาย สมฺพนฺโธ นตฺถีติ กสฺสจิ มญฺญนํ นิวาเรนฺโต อาห ‘‘อย สมฺพนฺโธ’’ติฯ เถโรติ อุปาลิตฺเถโร, ปุจฺฉีติ สมฺพนฺโธฯ อิเมสนฺติ ปญฺจกานํ ตนฺตินฺติ สมฺพนฺโธฯ เกสํ อตฺถาย ตนฺติํ ฐเปสฺสามีติ อาห ‘‘นิสฺสาย วสนการีนํ อตฺถายา’’ติฯ วสนการีนํ ภิกฺขูนนฺติ สมฺพนฺโธฯ เตสนฺติ ปญฺหานํฯ

อาปนฺโน กมฺมกโตติ เอตฺถ ‘‘อาปนฺโน’’ติ ปทํ ‘‘กมฺมกโต’’ติ ปทสฺส การณทสฺสนนฺติ อาห ‘‘อาปตฺติํ อาปนฺโน, ตปฺปจฺจยาว สงฺเฆน กมฺมํ กตํ โหตี’’ติฯ ตปฺปจฺจยาวาติ ตํอาปตฺติอาปนฺนสงฺขาตา การณา เอวฯ

นปฺปฏิปฺปสฺสมฺภนวคฺควณฺณนา

[420] อยนฺติ กมฺมกโต ภิกฺขุ, น วตฺตตีติ สมฺพนฺโธฯ อนุโลมวตฺเตติ กตกมฺมสฺส อนุโลเม วตฺเตฯ อสฺสาติ ภิกฺขุสฺสฯ สรชฺชุโกติ สห กมฺมสงฺขาตาย รชฺชุยาติ สรชฺชุโกฯ

[421] สมคฺเคหิ ภิกฺขูหีติ สมฺพนฺโธฯ หีติ สจฺจํฯ อจฺจยํ เทสาเปตฺวาติ อญฺญมญฺญํ โทสํ เทสาเปตฺวาฯ ติณวตฺถารกสมถํ วาติ วาสทฺโท อตฺถนฺตรวิกปฺโปฯ ตตฺร เจติ เอตฺถ ตสทฺโท กมฺมวิสโย, เจสทฺโท สเจปริยาโยติ อาห ‘‘สเจ ตาทิเส กมฺเม’’ติฯ ทิฏฺฐาวิกมฺมมฺปิ กตฺวาติ ทิฏฺฐาวิกมฺมํ กตฺวาปีติ โยชนาฯ ปิสทฺเทน อกตฺวาปีติ สมฺปิณฺเฑติฯ ยตฺร ปนาติ กมฺเม ปนฯ ตตฺถาติ กมฺเมฯ ปกฺกมิตพฺพนฺติ สงฺคามาวจเรน ปกฺกมิตพฺพํฯ

[422] อุสฺสิตมนฺตีติ เอตฺถ อุสฺสิตํ มนฺตี อุสฺสิตมนฺตีติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘โลภ…เป.… ภาสิตา’’ติฯ ตตฺถ ‘‘โลภโทส โมหมานุสฺสนฺนํ วาจ’’นฺติ อิมินา อุสฺสิตปทสฺส อตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘ภาสิตา’’ติ อิมินา ‘‘มนฺตี’’ติ ปทสฺส อตฺถํ ทสฺเสติฯ นิสฺสิตชปฺปีติ เอตฺถ อญฺญนิสฺสิตํ ชปฺปเมตสฺสาติ นิสฺสิตชปฺปีติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อตฺตโน’’ติอาทิฯ เอตฺถ ชปฺปนฺติ วจนํฯ ชปฺป วจเนติ หิ ธาตุปาเฐสุ วุตฺตํฯ อุสฺสทยุตฺตนฺติ โลภาทิอุสฺสทยุตฺตํ, วจนนฺติ สมฺพนฺโธฯ เอวมญฺญนฺติ เอวํ อตฺตนา อญฺญํฯ กถานุสนฺธิวจเนติ โจทกจุทิตกานํ กถาย อนุสนฺธิวจเนฯ เอตฺถ ‘‘วจเน’’ติ อิมินา ‘‘ภาสานุสนฺธี’’ติ เอตฺถ ภาสสทฺโท วจนปริยาโยติ ทสฺเสติฯ

อุสฺสาเรตีติ อุทฺธํ คมาเปติฯ อิมินา อุสฺสาเทติ อุปริ คมาเปตีติ อุสฺสาเทตาติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ