อุทฺทิฏฺฐธมฺเมสูติ ‘‘อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย’’ติอาทินา อุทฺทิฏฺเฐสุ ธมฺเมสุ ปุเรชาตปจฺจโย ปเนสาติ สมฺพนฺโธฯ อถ วา อุทฺทิฏฺฐธมฺเมสูติ ปุพฺพกรณวเสน อุทฺทิฏฺเฐสุ โธวนาทิธมฺเมสุ เอกธมฺมมฺปีติ สมฺพนฺโธฯ น ลภตีติ อุทกาหรณาทิปโยคสฺส ปุพฺเพ น ลภติฯ อยนฺติ อุทกาหรณาทิปโยโคฯ ปจฺฉาชาตปจฺจยํ ปน ลภตีติ อุทกาหรณาทิปโยโค ปจฺฉาชาตปจฺจยํ ลภติฯ กสฺมา ลภตีติ อาห ‘‘ปจฺฉา อุปฺปชฺชนกสฺส หี’’ติอาทิฯ ปจฺฉาติ ปโยคสฺส, ปโยคโต วา ปรํฯ หิ ยสฺมา กยิรติ, ตสฺมา ลภตีติ โยชนาฯ สหชาตปจฺจยํ ปน น ลภตีติ สมฺพนฺโธฯ มาติกาปลิโพธานิสํสสงฺขาเตติ อฏฺฐมาติกาทฺเวปลิโพธปญฺจานิสํสสงฺขาเตฯ อญฺโญติ ปนฺนรสหิ ธมฺเมหิ อญฺโญฯ ปโยคาทีสูติอาทิสทฺเทน ปุพฺพกรณปจฺจุทฺธารอธิฏฺฐานานิ สงฺคณฺหาติฯ เอเตนุปาเยนาติ เอเตน ยถาวุตฺตอุปาเยนฯ

ปุพฺพกรณนิทานาทิวิภาควณฺณนา

[406-7] ทฺวิกฺขตฺตุํ ปุจฺฉิตตฺตา ‘‘ปุจฺฉาทฺวย’’นฺติ วุตฺตํฯ เหตุปจฺจยานํ สรูปํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ฉ จีวรานี’’ติฯ กสฺมา เวทิตพฺพานีติ อาห ‘‘ปุพฺพปโยคาทีนญฺหี’’ติอาทิฯ หีติ ยสฺมาฯ ตานิเยวาติ ฉ จีวรานิ เอวฯ เอวสทฺโท ปจฺฉาปิ โยเชตพฺโพ, ตานิ เอวาติ อตฺโถฯ หีติ สจฺจํ, ปุพฺพกรณาทีนิ น อตฺถีติ โยชนาฯ

[408] ‘‘อิมาย สงฺฆาฏิยา’’ติอาทินา วจีเภทาการํ ทสฺเสติฯ กถินตฺถารเกน ยสฺมา ปจฺจุทฺธาโร จ อธิฏฺฐานญฺจ กรียติ, ตสฺมา กิริยาติ วุจฺจติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ปจฺจุทฺธาโร เจว อธิฏฺฐานญฺจา’’ติฯ

[411] วตฺถุวิปนฺนาทีนํ สรูปํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อกปฺปิยทุสฺสํ โหตี’’ติอาทิฯ วินาสํ, วิการํ วา ปชฺชตีติ วิปนฺนํ, วตฺถุเมว วิปนฺนํ วตฺถุวิปนฺนํฯ

กถินาทิชานิตพฺพวิภาควณฺณนา

[412] เตสญฺเญว ธมฺมานนฺติ เอตฺถ ธมฺมานํ สรูปํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘เยสุ รูปาทิธมฺเมสู’’ติฯ ตตฺถ รูปาทิธมฺเมสูติ วณฺณคนฺธาทีสุ สุทฺธฏฺฐกรูปกลาปธมฺเมสุฯ สตีติ สนฺเตสุฯ เตสนฺติ รูปาทีนํ ธมฺมานํฯ ‘‘สโมธาน’’นฺติ อิมินา สงฺคโหติ ปทสฺส อตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘มิสฺสีภาโว’’ติ อิมินา สมวาโยติ ปทสฺส อตฺถํ ทสฺเสติฯ อวยวธมฺมานํ สํ เอกภาวสฺส คหณํ สงฺคโหฯ อวยวธมฺมานํ สมํ อยนํ ปวตฺตนํ สมวาโยฯ พหูสุ ธมฺเมสูติ พหูสุ ปรมตฺถปญฺญตฺติธมฺเมสุฯ นามมตฺตนฺติ นามปญฺญตฺติมตฺตํฯ ปุพฺเพติ กถินกฺขนฺธเกฯ

‘‘การเณหี’’ติ อิมินา อาการสทฺโท การณตฺโถติ ทสฺเสติฯ ยนฺติ วจนํฯ

[416] อุปฺปชฺชนฺตีติ กถินุทฺธารา อุปฺปชฺชนฺติฯ กินฺติ กิํ อตฺถชาตํฯ สพฺเพปิ กถินุทฺธาราติ สมฺพนฺโธฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ เอตฺถาติ กถินุทฺธาเรสุฯ ปุริมา ทฺเวติ อนฺตรุพฺภารสหุพฺภารวเสน ปุริมา ทฺเวฯ เอเตสญฺจาติ ปุริมานํ ทฺวินฺนญฺจฯ อิตเรติ อวเสสา กถินุทฺธาราฯ เตสุปีติ อิตเรสุ กถินุทฺธาเรสุฯ สพฺพตฺถาติ สพฺพสฺมิํ กถินวินิจฺฉเยฯ

อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย

ปญฺญตฺติวคฺควณฺณนาย

โยชนา สมตฺตาฯ

อุปาลิปญฺจกํ

อนิสฺสิตวคฺควณฺณนา

[417] อุปาลิปญฺเหสุ ‘‘กติ หิ นุ โข ภนฺเต’’ติ ปุจฺฉาย สมฺพนฺโธ นตฺถีติ กสฺสจิ มญฺญนํ นิวาเรนฺโต อาห ‘‘อย สมฺพนฺโธ’’ติฯ เถโรติ อุปาลิตฺเถโร, ปุจฺฉีติ สมฺพนฺโธฯ อิเมสนฺติ ปญฺจกานํ ตนฺตินฺติ สมฺพนฺโธฯ เกสํ อตฺถาย ตนฺติํ ฐเปสฺสามีติ อาห ‘‘นิสฺสาย วสนการีนํ อตฺถายา’’ติฯ วสนการีนํ ภิกฺขูนนฺติ สมฺพนฺโธฯ เตสนฺติ ปญฺหานํฯ