อนุสนฺธิตนฺติ เอตฺถ วินิจฺฉยานุสนฺธิํ ปฏิกฺขิปนฺโต อาห ‘‘กถานุสนฺธิ วุจฺจตี’’ติฯ กถาย อนุรูปํ สนฺทหนํ กถานุสนฺธิฯ ปฏิญฺญานุสนฺธิเตนาติ เอตฺถ ปฏิญฺญาสทฺทอนุสนฺธิสทฺทานํ ตุลฺยาธิกรณโต อญฺญํ ภินฺนาธิกรณํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อถวา’’ติอาทิฯ ลชฺชิํ ปุคฺคลนฺติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถาติ คาถายํฯ วตฺตานุสนฺธินาติ อาจารสงฺขาเตน วตฺเตน อนุสนฺธินา อสฺส อลชฺชีสฺส วตฺเตน สทฺธิํ ยา ปฏิญฺญา สนฺธิยตีติ โยชนาฯ

ชานนฺโต อาปชฺชตีติ ชานนฺโต หุตฺวา อาปชฺชติฯ อิมินา สญฺจิจฺจาติ ปทสฺส สญฺเจเตตฺวาติ อตฺถํ ทสฺเสติฯ วีติกฺกมเจตนาย สทฺธิํ เจเตตฺวาติ อตฺโถฯ ‘‘น เทเสติ น วุฏฺฐาตี’’ติ อิมินา ปริคูหตีติ เอตฺถ ปริคูหนํ นาม อตฺถโต น เทสนํ น วุฏฺฐานนฺติ ทสฺเสติฯ

ยนฺติ ‘‘สญฺจิจฺจ อาปตฺติํ อาปชฺชตี’’ติ วจนํฯ ตุมฺเหหีติ ปริหารการเกหิฯ สจฺจนฺติ ตถํ อวิตถํฯ อหมฺปีติ โจทโกปิฯ ปิสทฺเทน ปริหารกํ สมฺปิณฺเฑติฯ นนฺติ ‘‘สญฺจิจฺจา’’ติอาทิวจนํฯ ตนฺติ ตุวํ, ตฺวํ วาฯ

ปุพฺพาปรนฺติ เอตฺถ ปุพฺเพ กเถตพฺพํ ปุพฺพํ, อปรมฺหิ กเถตพฺพํ อปรํ, ปุพฺพญฺจ อปรญฺจ ปุพฺพาปรนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปุเร’’ติอาทิฯ ‘‘ตสฺมิํ ปุพฺพาปเร’’ติ อิมินา ปาฬิยํ ปุพฺพปรสฺสาติ เอตฺถ ภุมฺมตฺเถ สามิวจนนฺติ ทสฺเสติฯ

ทฺวีหีติ ปาราชิกสงฺฆาทิเสสวเสน ทฺวีหิฯ ปญฺจหีติ ถุลฺลจฺจยาทิวเสน ปญฺจหิฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิยาติ ‘‘นตฺถิ ทินฺน’’นฺติอาทินา (ธ. ส. 1221) ทสวตฺถุกาย มิจฺฉาทิฏฺฐิยาฯ อนฺตคฺคาหิกทิฏฺฐิยาติ ‘‘สสฺสโต โลโก’’ติอาทินา (ที. นิ. 1.31; ม. นิ. 1.269) ทสวตฺถุกาย อนฺตคฺคาหิกทิฏฺฐิยาฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ ทุติยคาถาสงฺคณิเกสุฯ

อิติ ทุติยคาถาสงฺคณิกวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

โจทนากณฺฑํ

อนุวิชฺชกกิจฺจวณฺณนา

[360-1] อิทานิ อารทฺธนฺติ สมฺพนฺโธฯ เอโก ภิกฺขุ เอเกน มาตุคาเมนาติ โยชนาฯ โสติ ปสฺสนฺโต ภิกฺขุฯ ตนฺติ นิกฺขมนฺตํ ปวิสนฺตํ วา ภิกฺขุํฯ อิตโรติ จุทิตโกฯ ตสฺสาติ โจทกสฺสฯ น อุเปตีติ น อุปคจฺฉติฯ น ปฏิชานาตีติ น ปฏิสฺสวํ กโรติฯ เอตฺถาติ มาตุคาเมน นิกฺขมนฺตปวิสนฺตฏฺฐาเนฯ ยนฺติ กมฺมํฯ เตนาติ โจทเกนฯ ตสฺสาติ โจทกสฺส วจเนนาติ สมฺพนฺโธฯ อิตโรติ จุทิตโกฯ อสุทฺธปริสงฺกิโตติ อสุทฺธาย อฏฺฐาเน อุปฺปนฺนาย ปริสงฺกาย ปริสงฺกิโตฯ ตทตฺถํ ทสฺเสติ ‘‘อมูลกปริสงฺกิโต’’ติ อิมินาฯ ตสฺส ปุคฺคลสฺสาติ จุทิตกสฺส ปฏิญฺญายาติ สมฺพนฺโธฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ อนุวิชฺชกกิจฺเจสุฯ

อิติ อนุวิชฺชกกิจฺจวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

โจทกปุจฺฉาวิสฺสชฺชนา

[362-3] สจฺเจ จ อกุปฺเป จาติ ปธานํ สมฺพนฺธฏฺฐานํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปติฏฺฐาตพฺพ’’นฺติฯ ‘‘ย’’นฺติอาทินา สจฺเจ ปติฏฺฐาตพฺพภาวํ ทสฺเสติฯ ยนฺติ กมฺมํฯ ‘‘น จา’’ติอาทินา อกุปฺเป ปติฏฺฐาตพฺพภาวํ ทสฺเสติฯ โอติณฺณญฺจาติ วินิจฺฉยํ โอติณฺณญฺจฯ ‘‘วจน’’นฺติ อิมินา โอติณฺณาโนติณฺณสรูปํ ทสฺเสติฯ ตตฺราติ ปุริมวจนาเปกฺขํฯ ‘‘โอติณฺณาโนติณฺณํ ชานิตพฺพ’’นฺติ วจเนติ หิ อตฺโถฯ โจทกสฺส ปมาณนฺติ ‘‘ธมฺโม’’ติ วา ‘‘อธมฺโม’’ติ วา ‘‘พาโล’’ติ วา ‘‘ปณฺฑิโต’’ติ วา โจทกสฺส ปมาณํฯ จุทิตกสฺส ปมาณนฺติ ธมฺมจุทิตโก นุ โข, โนติ จุทิตกสฺส ปมาณํฯ อนุวิชฺชกสฺส ปมาณนฺติ สกฺกา นุ โข วินิจฺฉิตุํ, โนติ อนุวิชฺชกสฺส ปมาณํฯ อนุวิชฺชโก วตฺตพฺโพติ สมฺพนฺโธฯ เยน ธมฺเมนาติอาทีสุ ธมฺมาทีนํ สรูปํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ธมฺโมติ ภูตํ วตฺถู’’ติอาทิฯ เอเตน ธมฺเมน จ เอเตน วินเยน จ เอเตน สตฺถุสาสเนน จาติ โยชนาฯ ตสฺมา อนุวิชฺชเกน วูปสเมตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธฯ เอตฺถาติ อนุวิชฺชกสฺส ปฏิปชฺชิตพฺพฏฺฐาเนฯ