อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา ปญฺญเปสฺสามีติ สมฺพนฺโธฯ อภิภวิตฺวา น ปญฺญเปสฺสามีติ โยชนาฯ อิธาติ อตฺถวสปกรเณฯ ตทตฺถโชตกานนฺติ โสเยว อตฺโถ ตทตฺโถ, ตสฺส โชตกา ตทตฺถโชตกา, เตสํฯ อิทานิ เวทิตพฺพานีติ สมฺพนฺโธฯ อตฺถํ โชเตนฺตีติ อตฺถโชตกา, สทฺทาฯ นีหริตฺวา, นิยเมตฺวา วา อตฺโถ วุจฺจเต อิมาหิ สทฺทปญฺญตฺตีหีติ นิรุตฺติโยฯ

อตฺถสตนฺติ คาถายํ อตฺถวเส ปกรเณ อตฺถสตํ เวทิตพฺพนฺติอาทินา โยชนา กาตพฺพาฯ อิติ หีติ อิติ เอวฯ หิสทฺโท หิ เอวสทฺทตฺโถฯ อิทนฺติ ‘‘อตฺถสต’’นฺติอาทิวจนํ, วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ เอตนฺติ ยถาวุตฺตํ อตฺถํ ปฏิจฺจาติ สมฺพนฺโธฯ

อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย

มหาวคฺควณฺณนาย

โยชนา สมตฺตาฯ

ปฐมคาถาสงฺคณิกํ

สตฺตนคเรสุ ปญฺญตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา

[335] เอกํสนฺติ เอตฺถ ภุมฺมตฺเถ อุปโยควจนนฺติ อาห ‘‘เอกสฺมิํ อํเส’’ติฯ ทสนขสโมธานสมุชฺชลนฺติ ทสนฺนํ นขานํ สมูเหน สุฏฺฐุ อุชฺชลํฯ เอตฺถ ‘‘สมุชฺชล’’นฺติ อิมินา อญฺชลินฺติ ปทสฺส อาทเรน, อภิมุขํ วา ชลติ ทิพฺพตีติ อญฺชลีติ อตฺถํ ทสฺเสติฯ อาสีสมานรูโปวาติ เอตฺถ อาสีสมานรูโป เอวาติ อตฺถํ ปฏิกฺขิปนฺโต อาห ‘‘ปจฺจาสีสมานรูโป วิยา’’ติฯ เอตฺถ ‘‘วิยา’’ติ อิมินา ‘‘อาสีสมาโน อิวา’’ติ ปทวิภาคํ กตฺวา อิวสทฺโท อุปมตฺถโชตโกติ ทสฺเสติฯ กิสฺสาติ เอตฺถ กรณตฺเถ ฉฏฺฐีวิภตฺติ โหตีติ อาห ‘‘เกน การเณนา’’ติฯ อิธาติ มม นิสินฺนฏฺฐานํฯ ‘‘อาคโต’’ติ อิมินา อิธมาคโตติ เอตฺถ มกาโร ปทสนฺธิกรมตฺโตติ ทสฺเสติฯ อสฺสาติ อุปาลิสฺส วิสฺสชฺเชสีติ สมฺพนฺโธฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ ปญฺเหสุฯ อิตีติ เอวํฯ

ตตฺถาติ วิสฺสชฺชเนฯ ภทฺทโก เต อุมฺมงฺโคติ เอตฺถ อุมฺมงฺคสทฺโท ปญฺหวาจโกติ อาห ‘‘ภทฺทกา เต ปญฺหา’’ติฯ ตตฺถ เตติ ตวฯ