เมนู

วสติ ปติฏฺฐหติ เอตฺถาติ วตฺถูติ วจนตฺโถ กาตพฺโพฯ อนุฏฺฐิตายาติ เอตฺถ อนุสทฺโท นอุปจฺฉินฺนตฺโถ, ฐาธาตุ อุปฺปชฺชนตฺโถติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อนุ อนุ ปวตฺติตายา’’ติฯ ‘‘สมนฺตโต’’ติ อิมินา ปริจิตายาติ เอตฺถ ปริสทฺโท สมนฺตตฺโถติ ทสฺเสติฯ ‘‘อภิวฑฺฒิตายา’’ติ อิมินา จิธาตุ วฑฺฒนตฺโถติ ทสฺเสติฯ สมารทฺธายาติ ปริปุณฺณํ อาราธิตายฯ ราธธาตุ หิ สาธนตฺโถ โหติฯ ‘‘วสีภาวํ อุปนีตายา’’ติ อิมินา ตทตฺถํ อธิปฺปาเยน ทสฺเสติฯ ‘‘น ปาปกํ สุปินํ ปสฺสตี’’ติ วจนสฺส อตฺถาปตฺตินยํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ภทฺรกํ ปนา’’ติอาทิฯ วุทฺธิการณภูตนฺติ วุทฺธิยา การณภูตํ สุปินนฺติ สมฺพนฺโธฯ เทวตา รกฺขนฺตีติ เอตฺถ สามญฺญโต วุตฺเตปิ อารกฺขเทวตาเยว คเหตพฺพาติ อาห ‘‘อารกฺขเทวตา’’ติฯ อารกฺขเทวตา นาม ภุมฺมเทวาทโยฯ ขิปฺปนฺติ ภาวนปุํสกํฯ อิมินา ตุวฏํ จิตฺตนฺติ เอตฺถ ตุวฏสทฺโท ขิปฺปปริยาโยติ ทสฺเสติฯ อุตฺตริมปฺปฏิวิชฺฌนฺโตติ เอตฺถ ‘‘อุตฺตริ’’นฺติ ปทสฺส อวธิเปกฺขตฺตา ตสฺส อวธิ จ อุตฺตริสทฺทสฺส อิธ อรหตฺตวาจกภาวญฺจ วิธธาตุยา สจฺฉิกรณตฺถญฺจ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘เมตฺตาฌานโต’’ติอาทิฯ ตตฺถ ‘‘เมตฺตาฌานโต’’ติ อิมินา อวธิํ ทสฺเสติ, ‘‘อรหตฺต’’นฺติ อิมินา ‘‘อุตฺตริ’’นฺติ ปทสฺส สรูปตฺถํ ทสฺเสติ, ‘‘อสจฺฉิกโรนฺโต’’ติ อิมินา วิธธาตุยา สจฺฉิกรณตฺถํ ทสฺเสติฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ เอกาทสเกสุฯ

อิติ เอกาทสกวารวณฺณนาปริโยสานาย

เอกุตฺตริกวณฺณนาย

โยชนา สมตฺตาฯ

อุโปสถาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนา

[332] วิสฺสชฺชเน เอวมตฺโถ เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ กายสามคฺคี อาทิ นามาติ โยชนาฯ โอสารณกิริยาติ กถนกิริยาฯ

ฉนฺทปวารณํ อาหริตฺวาติ ฉนฺทญฺจ ปวารณญฺจ อาหริตฺวาฯ ปวารณากถาติ ‘‘สงฺฆํ ภนฺเต ปวาเรมี’’ติอาทิกา (มหาว. 210) ปวารณากถาฯ ตชฺชนียกมฺมาทีสุ วตฺถุ นาม กิํ? ปุคฺคโล นาม โกติ อาห ‘‘วตฺถุ นามา’’ติอาทิฯ ตตฺถ เยน วตฺถุนาติ ภณฺฑนการกาทินา เยน วตฺถุนา กรณภูเตน, เหตุภูเตน วา เยนาติ ปุคฺคเลน กตฺตุภูเตน, กตนฺติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘ตสฺสา ตสฺสา กมฺมวาจายา’’ติ ปทํ ‘‘อวสานวจน’’นฺติ ปเท อวยวิสมฺพนฺโธฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ วิสฺสชฺชเนสุฯ

อิติ อุโปสถาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนวณฺณนาย โยชนา

สมตฺตาฯ

อตฺถวสปกรณวณฺณนา

[334] อตฺถวสปกรเณติ อวยวิอาธาโรฯ ทส อตฺถวเสติอาทีสูติ อวยวาธาโรฯ นฺติ วจนํฯ อุปริมํ อุปริมํ ปทนฺติ ‘‘สงฺฆผาสุตายา’’ติอาทิกํ อุตฺตรุตฺตริ วุตฺตํ ปทํฯ เหฏฺฐิมสฺส เหฏฺฐิมสฺส ปทสฺสาติ ‘‘สงฺฆสุฏฺฐุตายา’’ติอาทิกสฺส อโธ อโธ วุตฺตสฺส ปทสฺสฯ

ยเทตํ ปทสตํ วุตฺตนฺติ โยชนาฯ ตตฺถาติ ตสฺมิํ ปทสเต, นิทฺธารเณ ภุมฺมํ, อตฺถสตนฺติ อภิเธยฺยสตํฯ ธมฺมสตนฺติอภิธานสตํ, ปาฬิสตนฺติ อตฺโถฯ ‘‘อตฺถสตํ ธมฺมสต’’นฺติ ปทานํ อตฺถนฺตรวิกปฺปํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อถ วา’’ติอาทิฯ ตตฺถ เย ทส อตฺถวเส ปฏิจฺจ ปญฺญตฺตํ, เตสํ ทสอตฺถวสานนฺติ โยชนา, เย ทส อตฺถวเส ปุพฺเพ วณฺณิตา, เตสํ ทสอตฺถวสานนฺติ โยชนาฯ ปฐมปาราชิกวณฺณนายํ (ปารา. อฏฺฐ. 1.39) วณฺณิตาติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถาติ ‘‘สงฺฆสุฏฺฐุตายา’’ติอาทิปาเฐฯ สุฏฺฐุ เทวาติ สุฏฺฐุ มหาราชฯ หิ ยสฺมา อาณาพลโภคพลอิสฺสริยพเลหิ ทิพฺพติ, ตสฺมา เทโวติ วุจฺจติฯ โย จาติ คหฏฺโฐ วา ปพฺพชิโต วา, สมฺปฏิจฺฉตีติ สมฺพนฺโธฯ ตสฺมาติ ยสฺมา หิตาย สุขาย โหติ, ตสฺมาฯ