เตปีติ อฏฺฐ วาราปิฯ อิตีติอาทิ นิคมนํฯ ตโตติ มหาวิภงฺคโต, ปรํ อาคตาติ สมฺพนฺโธฯ เอวํ อิเม ทฺวตฺติํส วาราติ โยชนาฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ เอตฺถาติ ทฺวตฺติํสวาเรสุฯ

สมุฏฺฐานสีสวณฺณนา

[257] ตทนนฺตรายาติ เตสํ ทฺวตฺติํสวารานํ อนนฺตรํ วุตฺตาย สมุฏฺฐานกถาย เอวมตฺโถ เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ อนตฺตา อิติ นิจฺฉิตาติ อนตฺตาตฺเวว วินิจฺฉิตาฯ อิมินา อนตฺตา อิติ นิจฺฉยาติ เอตฺถ จิธาตุยา วินิจฺฉยตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘อนิจฺจาการาทีหี’’ติ อิมินา สภาคธมฺมานนฺติ เอตฺถ อนิจฺจาการาทีหิ สมาโน ภาโค เอเตสนฺติ สภาคา, เตเยว ธมฺมา สภาคธมฺมาติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ นามมตฺตมฺปีติ อนิจฺจาทินามมตฺตมฺปิฯ ปิสทฺเทน ปเคว นามิโก อนิจฺจาทิสภาโวติ ทสฺเสติฯ น ปญฺญายตีติ น ขายติฯ อิมินา น นายตีติ เอตฺถ ญาธาตุยา ขายนตฺถํ ทสฺเสติฯ ทุกฺขหานินฺติ เอตฺถ ทุกฺขํ ชหาตีติ ทุกฺขหานีติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ทุกฺขฆาตน’’นฺติฯ ทุกฺขํ หนตีติ ทุกฺขฆาตโน, สทฺธมฺโม, ตํฯ ‘‘ขนฺธกา ยา จ มาติกา’’ติ วตฺตพฺเพ สุขุจฺจารณตฺถาย รสฺสวเสน ปาโฐ อตฺถีติ อาห ‘‘ขนฺธกา ย จ มาติกา’’ติฯ สมุฏฺฐานํ นิยโตกตนฺติ (สํ. นิ. 1.216) เอตฺถ ‘‘สมุฏฺฐานํ นิยตกต’’นฺติ วตฺตพฺเพ ‘‘ปโรสหสฺส’’นฺติอาทีสุ วิย โอการาคมวเสน ‘‘สมุฏฺฐานนิยโตกต’’นฺติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘สมุฏฺฐานํ นิยตกต’’นฺติฯ เอเตนาติ ‘‘สมุฏฺฐานํ นิยโตกต’’นฺติ ปาเฐนฯ ปจฺเจตพฺโพติ ปติ เอตพฺโพ, ปฏิมุขํ ญาตพฺโพติ อตฺโถฯ อญฺเญหีติ ตีหิ สิกฺขาปเทหิ อญฺเญหิ สิกฺขาปเทหิฯ

ตตฺถาติ สมฺเภทนิทานวจเนสุฯ สมฺเภทวจเนน ปจฺเจตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธฯ หีติ สจฺจํฯ ตานิ ตีณิ สิกฺขาปทานิ ฐเปตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ ปญฺญตฺติเทสสงฺขาตนฺติ ปญฺญตฺติฏฺฐานภูตเทสสงฺขาตํฯ ‘‘อิมานิ ตีณี’’ติ อิมินา ‘‘ทิสฺสนฺตี’’ติ กิริยาย กตฺตารํ ทสฺเสติฯ ‘‘ปญฺญายนฺตี’’ติ อิมินา ทิสธาตุยา ขายนตฺถํ ทสฺเสติฯ