1. อาคนฺตุกวตฺตกถา

[357] วตฺตกฺขนฺธเก อารามนฺติ อุปจารสีมํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ อาห ‘‘อุปจารสีมสมีป’’นฺติฯ ‘‘คเหตฺวา’’ติ ปทสฺส ‘‘อุปาหนา’’ติ กมฺมํ ปากฏํ, กรณํ ปน อปากฏํฯ ตสฺมา กรณํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อุปาหนทณฺฑเกน คเหตฺวา’’ติฯ อิมินา ‘‘หตฺเถนา’’ติ กรณํ นิวตฺเตติฯ ปฏิกฺกมนฺตีติ เอตฺถ ปวิสนฺตีติ จ อปกฺกมนฺตีติ จ อตฺถํ ปฏิกฺขิปนฺโต อาห ‘‘สนฺนิปตนฺตี’’ติฯ อุปาหนา…เป.… ปุจฺฉิตพฺพาติ เอตฺถ ‘‘ปุจฺฉิตพฺพา’’ติ ปทสฺส สห กมฺเมน ปุจฺฉิตพฺพาการํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘กตรสฺมิํ ฐาเน’’ติอาทิฯ ตตฺถ ‘‘กตรสฺมิํ…เป.… โจฬก’’นฺติ อิมินา ปุจฺฉิตพฺพาการํ ทสฺเสติฯ ‘‘อาวาสิกา ภิกฺขู’’ติ อิมินา กมฺมํ ทสฺเสติฯ ‘‘ปตฺถริตพฺพ’’นฺติ อิมินา วิสฺสชฺเชตพฺพนฺติ เอตฺถ สชธาตุยา จชนตฺถํ ปฏิกฺขิปติฯ โคจโร ปุจฺฉิตพฺโพติ เอตฺถ โคจรสทฺโท ภิกฺขาจารสทฺเทน อตฺถโต เอกนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ภิกฺขาจาโร ปุจฺฉิตพฺโพ’’ติฯ ภิกฺขาย จรนฺติ เอตฺถาติ ภิกฺขาจาโร, โคจรคาโมฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ คาเมฯ ‘‘กิ’’นฺติอาทินา ปานียํ ปุจฺฉิตพฺพนฺติอาทีสุ ปุจฺฉิตพฺพาการํ ทสฺเสติฯ กํ กาลนฺติ กสฺมิํ กาเลฯ

พหิ นิกฺขมนฺตสฺสาติ วิหารโต พหิ นิกฺขมนฺตสฺสฯ นิลฺโลเกตพฺโพติ โอโลเกตพฺโพฯ ‘‘ยทิ สกฺโกตี’’ติ อิมินา สเจ อุสฺสหตีติ เอตฺถ สเจสทฺโท ยทิปริยาโย, อุสฺสหติสทฺโท สกฺโกติ ปริยาโยติ ทสฺเสติฯ สกฺโกนฺตสฺส วิหารโสธนวตฺเตติ สมฺพนฺโธฯ

2. อาวาสิกวตฺตกถา

[359] อาวาสิกวตฺเต เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ สพฺพํ กาตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธฯ ตสฺสาติ วุฑฺฒตรสฺส อาคนฺตุกสฺสฯ ‘‘ปณฺฑิโต’’ติอาทินา สเจ พาโล ‘‘สมฺมชฺชาหิ ตาว เจติยงฺคณ’’นฺติ น วทติ, สมฺมชฺชนิํ นิกฺขิปิตฺวา ตสฺส วตฺตเมว กาตพฺพนฺติ ทสฺเสติฯ เภสชฺชเมว กาตพฺพนฺติ สหาวธารเณน วุตฺตตฺตา พาโล ‘‘กโรหิ ตาว เภสชฺช’’นฺติ อวทนฺโตปิ เภสชฺชเมว กาตพฺพํฯ ‘‘ปณฺฑิโต หี’’ติอาทินา ปน อาคนฺตุกสฺส วตฺตพฺพภาวมตฺตเมว ทสฺเสติฯ ปาฬิมุตฺตกวตฺตํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อปิจา’’ติอาทิฯ พีชเนนาติ พีชนิยาฯ ‘‘พีชน’’นฺติ หิ นปุํสกลิงฺโค, ‘‘พีชนี’’ติ อิตฺถิลิงฺโคฯ ‘‘พีชิตพฺโพ’’ติ จ ‘‘พีชิตพฺพ’’นฺติ จ อิมินา อฏฺฐกถาวจเนน พีชิยติ อเนนาติ พีชนํ, พีชิยติ เอตายาติ พีชนีติ วจนตฺโถ กาตพฺโพฯ อสฺสาติ วุฑฺฒตรอาคนฺตุกสฺสฯ มกฺเขตพฺพาติ อญฺเชตพฺพาฯ หีติ สจฺจํฯ เอตฺถาติ อุปาหนปุญฺฉเนฯ กตฺถาติ กสฺมิํ วิหาเรฯ ปุจฺฉิเตน อาวาสิเกนาติ สมฺพนฺโธฯ

‘‘อตฺตโน สนฺติกํ…เป.… น ลภตี’’ติ อิมินา อตฺตานํ สนฺธาย อนาคจฺฉนฺโตปิ อตฺตโน สนฺติกํ สมฺปตฺตสฺส อาคนฺตุกสฺส วตฺตํ อกาตุํ น ลภตีติ ทสฺเสติฯ