เมนู

ฉสกฺยปพฺพชฺชากถา

[330] สงฺฆเภทกกฺขนฺธเก อภิญฺญาตา อภิญฺญาตาติ เอตฺถ อภิปุพฺโพ ญาตสทฺโท ปากฏตฺโถติ อาห ‘‘ปากฏา ปากฏา’’ติฯ กาฬุทายิปฺปภูตโยติ กาฬุทายิอาทโยฯ ปริวาเรหิ สทฺธิํ ทส ทูตา จ อญฺเญ จ พหู ชนา สกฺยกุมารา นามาติ โยชนาฯ อมฺเหสูติ สกฺยกุลสงฺขาเตสุ อมฺเหสุ, นิทฺธารเณ ภุมฺมํฯ อิมินา ปาฐเสสํ ทสฺเสติฯ ‘‘กุลโต’’ติ อิมินา ‘‘กุลา’’ติ เอตฺถ นิสฺสกฺกตฺเถ นิสฺสกฺกวจนนฺติ ทสฺเสติฯ ฆราวาสตฺถนฺติ เอตฺถ ฆเร อาวสนฺตานํ มนุสฺสานํ กิจฺจนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ฆราวาเส ย’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ นฺติ ยํกิญฺจิฯ อุทกํ นินฺเนตพฺพนฺติ เอตฺถ อุทกํ นีหริตฺวา เนตพฺพํ อปเนตพฺพนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยถา อุทกํ สพฺพฏฺฐาเนสุ สุสํ โหตี’’ติฯ สุสนฺติ สุกฺขํฯ ติณานีติ สสฺสทูสกานิ ติณานิฯ ‘‘อุทฺธริตพฺพานี’’ติ อิมินา นิทฺธาเปตพฺพนฺติ เอตฺถ ธุธาตุยา ปปฺโผฏนธํสนตฺเถ ทสฺเสติ ภุสาติ สสฺสนาฬทณฺฑา, เตหิ มิสฺสา ปลาลา ภุสิกาฯ โอผุณาเปตพฺพนฺติ เอตฺถ ผุณธาตุยา อวกิรณตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อปเนตพฺพ’’นฺติฯ ตฺวญฺเญว ฆราวาสตฺเถน อุปชานาติ เอตฺถ ฆราวาสตฺเถนาติ อุปโยคตฺเถ กรณวจนํฯ อุปชานาติ อุปตฺยูปสคฺโค ธาตฺวตฺถานุวตฺตโก, หิวิภตฺติ จ โลโป โหติ, เตน วุตฺตํ ‘‘ตฺวญฺเญว ฆราวาสตฺถํ ชานาหี’’ติฯ อหนฺติ ภทฺทิยกุมารนามโก อหํฯ ตยาติ อนุรุทฺธกุมารนามเกน ตยาฯ ‘‘สทฺธิํ ปพฺพชิสฺสามี’’ติ อิมินา ปาฐเสสํ ทสฺเสติฯ เสสนฺติ ‘‘สทฺธิํ ปพฺพชิสฺสามี’’ติ วจนํฯ

[331] นิปฺปาติตาติ เอตฺถ นิกฺขมิตฺวา คมาปิตาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘นิกฺขามิตา’’ติฯ มานสฺสิโนติ เอตฺถ มานํ สยนฺติ นิสฺสยนฺตีติ มานสฺสิโนติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘มานสฺสยิโน’’ติฯ

[332] ยสฺสนฺตรโต น สนฺติ โกปาติ เอตฺถ อนฺตรสทฺโท จิตฺตวาจโก, โตปจฺจโย จ สตฺตมฺยตฺถวาจโกติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยสฺส จิตฺเต’’ติฯ กสฺมา โกปา น สนฺตีติ อาห ‘‘ตติยมคฺเคน สมูหตตฺตา’’ติฯ อนาคามิมคฺเคน โทสสฺส สมูหตตฺตา ยสฺส ขีณาสวสฺส จิตฺเต โกปา น สนฺตีติ อธิปฺปาโยฯ อิติ ภวาภวตญฺจ วีติวตฺโตติ เอตฺถ อตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยสฺมา ปนา’’ติอาทิฯ

ตตฺถ ยสฺมา ปน วุจฺจติ, ตสฺมา เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพติ โยชนา ฯ วิภโวติ ปาปํ วุจฺจตีติ สมฺพนฺโธฯ นนุ ปาฬิยํ ‘‘วิภโว’’ติ นตฺถิ, ‘‘อภโว’’ติ เอว อตฺถิ, อถ กสฺมา ‘‘วิภโวติ อภโว’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘วิภโวติ จ อภโวติ จ อตฺถโต เอกเมวา’’ติฯ อิมินา สทฺทโตเยว นานนฺติ ทสฺเสติฯ ยา เอสา ภวาภวตา วุจฺจตีติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘อเนกปฺปการา’’ติ อิมินา อิติสทฺทสฺส ปการตฺถํ ทสฺเสติฯ จตูหิปิ มคฺเคหิ วีติวตฺโตติ สมฺพนฺโธฯ ตสฺสาติ ขีณาสวสฺสฯ

[333] อหิเมขลิกาติ เมขลา วิย เมขลิกา, อหิเมว เมขลิกา อหิเมขลิกาฯ ตเมวตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อหิํ กฏิยํ พนฺธิตฺวา’’ติฯ

[334] สมฺมนฺนตีติ เอตฺถ ‘‘สมฺมาเนตี’’ติ จุราทิคณิกธาตุวเสน วตฺตพฺเพ ทิวาทิคณิกธาตุวเสน วุตฺตนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สมฺมาเนตี’’ติฯ อจินฺเตยฺโย หิ ปาฬินโยฯ สมฺมาเนตีติ สมฺมานํ กโรติฯ นฺติ กมฺมํฯ โสติ สตฺถาฯ อิมินา ยํ ตุโมติ เอตฺถ ตุโมติ รุฬฺหีสทฺโท อิธ ‘‘โส’’ติ สพฺพนามสทฺเทน สทิสตฺโถติ ทสฺเสติฯ

ปกาสนียกมฺมาทิกถา

[336] ‘‘เขฬสทิสา’’ติ อิมินา มิจฺฉาชีเวน อุปฺปนฺนปจฺจยานํ สทิสูปจาเรน เขฬภาวํ ทสฺเสติฯ ตสฺมา เขฬา วิยาติ เขโฬ, มิจฺฉาชีวปจฺจยา, เขเฬ อสติ ภกฺขติ อชฺโฌหรตีติ เขฬาสโกติ วจนตฺโถ กาตพฺโพฯ เอตรหิ ปาฬิยํ, อฏฺฐกถายญฺจ ‘‘เขฬาปกสฺสา’’ติ โอฏฺฐเชน ปฐมกฺขเรน ปาโฐ อตฺถิฯ

[340] ปตฺถทฺเธนาติ เอตฺถ ภูโส ถทฺโธ ปตฺถทฺโธ, พาฬฺหถทฺโธติ อตฺโถฯ เตน วุตฺตํ ‘‘นิจฺจเลนา’’ติฯ โปตฺถกรูปสทิเสนาติ เอตฺถ โปตฺถกรูปํ นาม วตฺถทนฺตาทิมยํ, เตน สทิโส โปตฺถกรูปสทิโส, เตนฯ