เมนู

2. สติวินยกถา

[195] ปรมฺมุขํ วิเนติ วินาเสตีติ วินโย, ปรมฺมุขํ วิเนติ วินาเสติ อเนนาติ วา วินโย, วินยกมฺมํฯ สงฺฆธมฺมวินยปุคฺคลสมฺมุขานํ ทาตพฺโพ วินโย สมฺมุขาวินโยฯ ปญฺจิมานีติ เอตฺถ ปญฺจนฺนํ สรูปํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สุทฺธสฺสา’’ติอาทิฯ อนุวทิตสฺส ทานนฺติ สมฺพนฺโธฯ เอตานีติ ปญฺจ องฺคานิฯ ‘‘เอเกกองฺควเสน น ลพฺภนฺตี’’ติ อิมินา สมุทายวากฺยนิพฺพตฺติภาวโต ปญฺจงฺควเสเนว ลพฺภนฺตีติ ทสฺเสติฯ เทสนามตฺตเมเวตนฺติ ‘‘ปญฺจิมานี’’ติ เอตํ วจนํ เทสนามตฺตเมว, น อวยววากฺยนิพฺพตฺติวจนนฺติ อธิปฺปาโยฯ ธมฺมนฺติ ภูตํฯ เอตฺถาติ ‘‘ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว’’ติอาทิวจเนฯ ตตฺถ จาติ ‘‘ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว’’ติอาทิวจเน จฯ อนุวทนฺตีติ เอตฺถ อนุทฺธํสเนน วทนฺตีติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘โจเทนฺตี’’ติฯ อยํ ปน สติวินโย ทาตพฺโพติ สมฺพนฺโธฯ อนาคามิโนปีติ ปิสทฺโท สมฺภาวเน, สกทาคามิอาทิเก ปน กา นาม กถาติ ทสฺเสติฯ โส จ โขติ สติวินโย จฯ โจทิยมาเนเยวาติ โจทิยมานสฺเสว, อยเมว วา ปาโฐฯ ตสฺมินฺติ สติวินยสฺมิํ ทินฺเนติ สมฺพนฺโธฯ อโจทิตตฺตา กถา น รูหตีติ อาห ‘‘โจเทนฺโตปี’’ติอาทิฯ อาปชฺชตีติ โจทโก อาปชฺชติฯ โจทนาทิอสารุปฺเป วิเนติ วินาเสตีติ วินโย, วิเนติ วินาเสติ อเนนาติ วา วินโย, วินยกมฺมํฯ สติเวปุลฺลปตฺตสฺส ทาตพฺโพ วินโย สติวินโย

3. อมูฬฺหวินยกถา

[196] ภาสิตปริกนฺตนฺติ เอตฺถ ภาสิตปริกนฺตสทฺทานํ กรณาเปกฺขตฺตา วิสุํ กรณํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘วาจาย ภาสิตํ, กาเยน ปริกนฺต’’นฺติฯ ‘‘ปริกฺกเมตฺวา กต’’นฺติ อิมินา ปริกมตีติ ปริกนฺตํ, ปริกนฺตํ หุตฺวา กตํ ปริกนฺตนฺติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ปริกฺกเมตฺวาติ อติกฺกมิตฺวาฯ สรตายสฺมาติ เอตฺถ อุการโลปสนฺธิํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สรตุ อายสฺมา’’ติฯ ‘‘เอวรูปิยา อาปตฺติยา’’ติ อิมินา อาปชฺชิตาติ เอตฺถ ตุปจฺจยโยคภาวโต กมฺมตฺถฉฏฺฐิยาปิ สมฺภวภาวํ ทสฺเสติฯ ตุปจฺจยโยเค กมฺมตฺถฉฏฺฐี อนิจฺจํ โหติ, ตสฺมา ปาฬิยํ ‘‘เอวรูปิยา อาปตฺติยา’’ติ กมฺมตฺถฉฏฺฐีภาเวน อวตฺวา ‘‘เอวรูปิํ อาปตฺติ’’นฺติ กมฺมตฺถทุติยาภาเวน วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ ตสฺสาติ ‘‘อาปชฺชิตฺวา’’ติ ปาฐสฺสฯ ‘‘ปฐมํ ปจฺฉา’’ติ ปเทหิ อธิปฺปายตฺถํ ทสฺเสติฯ โจทกสฺส กถํ วิเนติ วินาเสตีติ วินโย, โจทกสฺส กถํ วิเนติ วินาเสติ อเนนาติ วา วินโยฯ ปฐมํ มูฬฺหภาวํ อุปคนฺตฺวา ปจฺฉา อมูฬฺหสฺส ทาตพฺโพ วินโย อมูฬฺหวินโย

4. ปฏิญฺญาตกรณกถา

[200] ปฏิชานิยเต, ปฏิชานนํ วา ปฏิญฺญา, ตาย กาเรตพฺพํฯ

5. เยภุยฺยสิกากถา

[202] เยภุยฺยสิกาติ เอตฺถ เยภุยฺเยน ปวตฺตา เยภุยฺยสิกา, ธมฺมวาทีนํ เยภุยฺยตาสมฺปาทิกา กิริยาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยสฺสา กิริยายา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ยสฺสา กิริยายาติ ยสฺสา เยภุยฺยตาสมฺปาทิกาย กิริยายฯ เอสาติ เยภุยฺยตาสมฺปาทิกา กิริยาฯ

[204] โอรมตฺตกนฺติ เอตฺถ โอรสทฺโท จ มตฺตสทฺโท จ สมูหํ กตฺวา ปริตฺตวาจโก อปฺปมตฺตวาจโกติ อาห ‘‘ปริตฺตํ อปฺปมตฺตก’’นฺติฯ ‘‘ภณฺฑนมตฺตเมวา’’ติ อิมินา น มหนฺตํ วิวาทาธิกรณํ โหตีติ ทสฺเสติ น จ คติคตนฺติ เอตฺถ จิรกาลภาวํ น จ คตนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ทฺเว ตโย…เป.… อวินิจฺฉิต’’นฺติฯ ตตฺถ ตตฺเถวาติ ตสฺมิํ ตสฺมิํ วิวาทาธิกรณชาตอาวาเส เอว, น จ สริตสาริตปทานํ สุทฺธการิตกิริยภาวํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สยํ สริตํ วา อญฺเญหิ สาริตํ วา น โหตี’’ติฯ เตหิ ภิกฺขูหีติ วิวาทการเกหิ ภิกฺขูหิฯ ‘‘สลากํ คาเหนฺโต’’ติ อิมินา ‘‘ชานาตี’’ติ ปทสฺส กตฺตารํ ทสฺเสติฯ อิมินา นีหาเรนาติ อิมินา การเณนฯ อปิ นามาติ อิมินา อปฺเปวนามสทฺโท อปินามปริยาโยติ ทสฺเสติฯ อสฺสูติ ภเวยฺยุํฯ อิมินา ‘‘ปาฬิยํ อธมฺมวาที พหุตรา ภเวยฺยุํ, อปฺเปว นาม สาธู’’ติ โยชนานยํ ทสฺเสติฯ ‘‘อยมสฺส อชฺฌาสโย โหตี’’ติ อิมินา ปาฐเสสํ ทสฺเสติฯ อสฺสาติ สลากคาหสฺสฯ ทฺวีสุปีติ ‘‘ชานาติ สงฺโฆ ภิชฺชิสฺสตี’’ติ จ ‘‘อปฺเปว นาม สงฺโฆ ภิชฺเชยฺยา’’ติ จ ทฺวีสุปิ ปเทสุฯ

‘‘อธมฺเมน คณฺหนฺตี’’ติ เอตฺถ ‘‘คณฺหนฺตี’’ติ กิริยาปทสฺส อธมฺมวาทิโน เอว กตฺตา นามาติ อาห ‘‘อธมฺมวาทิโน’’ติฯ ‘‘ทฺเว ธมฺมวาทิโน’’ติ อิมินา ‘‘วคฺคา คณฺหนฺตี’’ติ เอตฺถ ‘‘คณฺหนฺตี’’ติ กิริยาปทสฺส ธมฺมวาทิโน เอว กตฺตา นามาติ ทสฺเสติฯ น จ ยถาทิฏฺฐิยา คณฺหนฺตีติ เอตฺถ ธมฺมวาทิโน หุตฺวา ธมฺมวาทิสลากํ อคฺคเหตฺวา อธมฺมวาทิสลากสฺส คหณํ น จ ยถาทิฏฺฐิยา คณฺหนฺติ นามาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ธมฺมวาทิโน หุตฺวา’’ติอาทิฯ ปฏิวตฺเตตฺวาติ อิมเมวตฺถํ ปฏิเสเธตฺวาฯ ‘‘ปริวตฺเตตฺวา’’ติปิ ปาโฐ, เหฏฺฐุปริยายํ กตฺวาติ อตฺโถฯ เตติ ธมฺมวาทิโนฯ เอตฺถาติ สมถกฺขนฺธเกฯ

6. ตสฺสปาปิยสิกากถา

[207] อสุจีติ เอตฺถ นตฺถิ สุจีนิ กายวจีกมฺมานิ เอตสฺสาติ อสุจีติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อสุจีหิ กายวจีกมฺเมหิ สมนฺนาคโต’’ติ ฯ เอเสว นโย อลชฺชีติ เอตฺถาปิฯ สานุวาโทติ เอตฺถ อนุวาทอุปวาทสทฺทานํ ปริยายตฺตา วุตฺตํ ‘‘สอุปวาโท’’ติฯ อิติ ปญฺจาติ อิมานิ ปญฺจ องฺคานิฯ เอตฺถาติ ตสฺสปาปิยสิกกมฺเมฯ อิทนฺติ กมฺมํ วุจฺจตีติ สมฺพนฺโธฯ หีติ วิตฺถาโรฯ โย ปุคฺคโล ปาปิโยติ โยชนาฯ ปาปุสฺสนฺนตายาติ ลามกุสฺสนฺนตายฯ อิมินา อยญฺจ ปาโป อยญฺจ ปาโป, อยมิเมสํ วิเสเสน ปาโปติ ปาปิโยติ จ ปาปานํ อติสเยน ปาโปติ ปาปิโยติ จ วจนตฺโถ ทสฺสิโตฯ ตสฺสาติ ปุคฺคลสฺสฯ อิมินา ตสฺส ปาปิยสฺส กตฺตพฺพํ ตสฺสปาปิยสิกํ, ตเมว กมฺมํ ตสฺสปาปิยสิกกมฺมนฺติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ เกสุจิ โปตฺถเกสุ ยกาเร ทฺเวภาโว อตฺถิ, โส อยุตฺโตเยวฯ ‘‘เยภุยฺยสิกา’’ติ เอตฺถ ยกาเร ทฺเวภาวสฺส ทสฺสนโต เอตฺถาปิ ทฺเวภาโว ยุตฺโต ภเวยฺยาติ ลิขนฺตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ