อธมฺมกมฺมาทิทฺวาทสกกถา

[39] ปุริเมหิ กมฺเมหีติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถาติ องฺเคสุฯ ยถา ปริสกฺกิยมาเน คิหิโน ลาภํ น ลภนฺตีติ โยชนาฯ ปริปุพฺโพ สกฺกธาตุ ปรกฺกมตฺโถติ อาห ‘‘ปรกฺกมนฺโต’’ติฯ ตตฺถาติ อนตฺถาทีสุ ฯ อตฺถภงฺโคติ คิหีนํ อตฺถสฺส ภงฺโคฯ อวสนนฺติ คิหีนํ อวสนํฯ คิหีนนฺติ เอตฺถ สามฺยตฺเถ สามิวจนนฺติ อาห ‘‘คิหีนํ สนฺติเก’’ติฯ ยถา กริยมาเน สจฺโจ โหติ, เอวํ น กโรตีติ โยชนาฯ เอกงฺเคนาปีติ ปิสทฺโท สมฺภาวนตฺโถ, ตโต อธิเกหิ องฺเคหิ กา นาม กถาติ ทสฺเสติฯ เอตฺถาติ ปฏิสารณียกมฺเมฯ ปฏิมุขํ อตฺตโน โทสํ สราเปตพฺพํ อเนน วินยกมฺเมนาติ ปฏิสารณียํ, ตเมว กมฺมํ ปฏิสารณียกมฺมํฯ

5. อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมกถา

[46] สํสถาติ เอตฺถ สํสธาตุยา กถนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อาโรเจถา’’ติฯ ตุมฺเห สํสถ, กเถถาติ อตฺโถฯ

[50] ภณฺฑนการโก โหตีติอาทิ การณูปจารวเสน วุตฺโตติ อาห ‘‘ภณฺฑนาทิปจฺจยา’’ติอาทิฯ ภณฺฑนการกาทิ การณํ, เตน อาปนฺนา อาปตฺติ ผลํ, ตสฺสา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ กาตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ ตสฺสาติ อาปตฺติยาฯ

[51] เอตฺถาติ อุกฺเขปนียกมฺเมฯ ตตฺถาติ เตจตฺตาลีสวตฺเตสุฯ อนุทฺธํเสตพฺโพติ เอตฺถ ธํสธาตุยา คตฺยตฺถํ ปฏิกฺขิปนฺโต อาห ‘‘น โจเทตพฺโพ’’ติฯ ‘‘รโชนุทฺธํสตี’’ติอาทีสุ (พุ. วํ. 2.101) หิ ธํสธาตุ คตฺยตฺเถ วตฺตติฯ ‘‘น ภิกฺขุ ภิกฺขูหี’’ติ เอตฺถ โสเยว ภิกฺขุ เตเหว ภิกฺขูหีติ อตฺถํ นิวาเรนฺโต อาห ‘‘อญฺโญ ภิกฺขุ อญฺเญหิ ภิกฺขูหี’’ติฯ น คิหิทฺธโชติ เอตฺถ คิหีนํ ธโช คิหิทฺธโชติ วุตฺเต โอทาตวตฺถาทีนีติ อาห ‘‘โอทาตวตฺถานี’’ติอาทิฯ น ติตฺถิยาทิปทตฺตยนฺติ ‘‘น ติตฺถิยา เสวิตพฺพา, ภิกฺขู เสวิตพฺพา, ภิกฺขุสิกฺขาย สิกฺขิตพฺพ’’นฺติ ปทานํ ตยํฯ ‘‘น อปสาเทตพฺโพ’’ติ อิมินา น อาสาเทตพฺโพติ เอตฺถ อาปุพฺพสทธาตุยา อปปุพฺพสทธาตุยา สมานภาวํ ทสฺเสติฯ ‘‘อนฺโต วา พหิ วาติ’’ เอตฺถ กสฺส อนฺโต วา พหิ วาติ อาห ‘‘วิหารสฺสา’’ติฯ

เสสํ สพฺพํวตฺตนฺติ โยชนาฯ อิมินาติ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺเมนฯ

[65] ตสฺสาติ อาปตฺติยาฯ อิธาติ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค กเต อุกฺเขปนียกมฺเมฯ อาปตฺติอทสฺสนาทีสุ อุทฺธริตฺวา ขิปียติ อปนียติ อเนน วินยกมฺเมนาติ อุกฺเขปนียํ, ตเมว กมฺมํ อุกฺเขปนียกมฺมํฯ

อิติ กมฺมกฺขนฺธกวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

2. ปาริวาสิกกฺขนฺธกํ

1. ปาริวาสิกวตฺตกถา

[75] ปาริวาสิกกฺขนฺธเก ปาริวาสิกาติ ปทสฺส ปริวาสํ ปริวสนฺตีติ ปาริวาสิกาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปริวาสํ ปริวสนฺตา’’ติฯ ตตฺถาติ ‘‘ปริวาสํ ปริวสนฺตา’’ติ ตทฺธิตวากฺเยฯ เตสูติ จตุพฺพิเธสุ ปริวาเสสุฯ ติตฺถิยปริวาโสติ ติตฺถิยานํ ปริวาโส, ติตฺถิยานํ วา ทาตพฺโพ ปริวาโส, ติตฺถิเยหิ วา ปริวสิตพฺโพ ปริวาโส ติตฺถิยปริวาโสฯ อปฺปฏิจฺฉนฺนปริวาโสติ อปฺปฏิจฺฉนฺโน ปริวาโส อปฺปฏิจฺฉนฺนปริวาโสฯ ตตฺถาติ อปฺปฏิจฺฉนฺนปริวาเสฯ ยนฺติ วจนํฯ อยํ ปนาติ อยํ ปฏิจฺฉนฺนปริวาโส ปนฯ อิธาติ ปาริวาสิกกฺขนฺธเกฯ เสสาติ อปฺปฏิจฺฉนฺนปริวาสโต เสสาฯ ตโยติ อปฺปฏิจฺฉนฺนปริวาสาทโย ตโย, ทาตพฺพาติ สมฺพนฺโธฯ กสฺส ทาตพฺพาติ อาห ‘‘เยนา’’ติอาทิฯ อาปนฺนา เจวาติ อาปชฺชิตพฺพา เจวฯ เตสูติ ติวิเธสุ ปริวาเสสุฯ เอเต ปนาติ ตโย ปนฯ อิธาติ ปาริวาสิกกฺขนฺธเกฯ ตสฺมาติ ยสฺมา อิธ อธิปฺเปตา, ตสฺมาฯ เอเตสูติ ติวิเธสุ ปริวาเสสุฯ

ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนนฺติ เอตฺถ อธิปฺเปตปกตตฺเต ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ฐเปตฺวา’’ติอาทิฯ มูลายปฏิกสฺสนารหาทีนมฺปีติ เอตฺถ อาทิสทฺเทน มานตฺตารหมานตฺตจาริกอพฺภานารหาทโย สงฺคณฺหาติฯ ปิสทฺเทน ปกติปกตตฺตํ อเปกฺขติฯ เตติ ปกตตฺตาฯ