เมนู

3. ปพฺพาชนียกมฺมกถา

[27] เอตฺถาติ อสฺสชิปุนพฺพสุกวตฺถุมฺหิฯ กายิโกติ เอตฺถ กาเยน กีฬตีติ กายิโกติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘กายกีฬา วุจฺจตี’’ติฯ ‘‘เอเสว นโย’’ติ อิมินา วาจาย กีฬตีติ วาจสิโก, กายิโก จ วาจสิโก จ กายิกวาจสิโกติ วจนตฺถํ อติทิสติฯ เอตฺถ จ ปจฺฉิมวจนตฺโถ สมาหารทฺวนฺโท, สมาหารทฺวนฺเทปิ กตฺถจิ ปุลฺลิงฺคมิจฺฉนฺติ สทฺทวิทู ‘‘ธมฺมวินโย’’ติอาทีสุ (วิภ. อฏฺฐ. 509) วิยฯ กายทฺวารปญฺญตฺตสิกฺขาปทํ วีติกฺกมตีติ กายิโกติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘กายทฺวาเร ปญฺญตฺตสิกฺขาปทวีติกฺกโม วุจฺจตี’’ติฯ กาเยน ปญฺญตฺตสิกฺขาปทํ วีติกฺกเมตีติ กายิโกติ วจนตฺโถปิ ยุชฺชเตวฯ ‘‘อุปหนนํ วุจฺจตี’’ติ อิมินา อุปหนนํ อุปฆาตํ, ตเมว อุปฆาติกนฺติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘นาสน’’นฺติ อิมินา หนธาตุยา หิํสนตฺถํ ทสฺเสติฯ ปฏิกฺขิตฺตเวชฺชกมฺมาทิวเสน เตลปจนอริฏฺฐปจนาทีนิ กายิโก มิจฺฉาชีโว นามาติ โยชนาฯ อิมินา มิจฺฉาชีวสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ

4. ปฏิสารณียกมฺมกถา

[33] สุธมฺมวตฺถุสฺมิํ เอวมตฺโถ เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ อนปโลเกตฺวาติ เอตฺถ อปปุพฺโพ โลกสทฺโท อาปุจฺฉนตฺโถติ อาห ‘‘น อาปุจฺฉิตฺวา’’ติฯ

[34] กินฺติ กิํ นาม ขาทนียโภชนียํฯ โวติ ตุมฺเหหิฯ คหปตีติ อาลปนปทํฯ เถรานํ อตฺถายาติ สมฺพนฺโธฯ ปฏิยตฺตนฺติ ปฏิยาทิตํฯ ‘‘เอตํ อโวจา’’ติ อิมินา เอตทโวจาติ เอตฺถ นิคฺคหิตาเทสสนฺธิํ ทสฺเสติฯ ยทิทนฺติ สทฺโท ‘‘ติลสํคุฬิกา’’ติ ปเทน โยชิตตฺตา อิตฺถิลิงฺโคติ อาห ‘‘ยา อย’’นฺติฯ ติลสกฺขลิกาติ ติเลน สํสฏฺฐา สกฺขลิกาฯ ‘‘สา นตฺถี’’ติ อิมินา อุตฺตรวากฺเย ยํสทฺทสฺส ปุพฺพวากฺเย ตํสทฺทาเปกฺขตํ ทสฺเสติฯ เอโก ปุริโสติ สมฺพนฺโธฯ ปูวิโยติ ปูวํ, ปูเวน วา กยวิกฺกโยฯ เตนาติ การเณนฯ นฺติ คหปติํฯ เถโรติ สุธมฺมตฺเถโรฯ ยเทว กิญฺจีติ เอตฺถ กิญฺจิ เอว ยํ วจนนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘กิญฺจิเทว ติลสํคุฬิกาวจน’’นฺติฯ อิทนฺติ อิมํ อตฺถํฯ โสติ กุกฺกุฏโปตโกฯ กากวสฺสิตนฺติ กากสฺส วสฺสิตํ, เนว อกาสีติ สมฺพนฺโธฯ ตยาปีติ ปิสทฺโท กุกฺกุฏโปตกํ อเปกฺขติฯ เนว ภิกฺขุวจนํ วุตฺตํ, น คิหิวจนํ วุตฺตํ, อิติ อิมมตฺถํ ทสฺเสตีติ โยชนาฯ

อธมฺมกมฺมาทิทฺวาทสกกถา

[39] ปุริเมหิ กมฺเมหีติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถาติ องฺเคสุฯ ยถา ปริสกฺกิยมาเน คิหิโน ลาภํ น ลภนฺตีติ โยชนาฯ ปริปุพฺโพ สกฺกธาตุ ปรกฺกมตฺโถติ อาห ‘‘ปรกฺกมนฺโต’’ติฯ ตตฺถาติ อนตฺถาทีสุ อตฺถภงฺโคติ คิหีนํ อตฺถสฺส ภงฺโคฯ อวสนนฺติ คิหีนํ อวสนํฯ คิหีนนฺติ เอตฺถ สามฺยตฺเถ สามิวจนนฺติ อาห ‘‘คิหีนํ สนฺติเก’’ติฯ ยถา กริยมาเน สจฺโจ โหติ, เอวํ น กโรตีติ โยชนาฯ เอกงฺเคนาปีติ ปิสทฺโท สมฺภาวนตฺโถ, ตโต อธิเกหิ องฺเคหิ กา นาม กถาติ ทสฺเสติฯ เอตฺถาติ ปฏิสารณียกมฺเมฯ ปฏิมุขํ อตฺตโน โทสํ สราเปตพฺพํ อเนน วินยกมฺเมนาติ ปฏิสารณียํ, ตเมว กมฺมํ ปฏิสารณียกมฺมํฯ

5. อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมกถา

[46] สํสถาติ เอตฺถ สํสธาตุยา กถนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อาโรเจถา’’ติฯ ตุมฺเห สํสถ, กเถถาติ อตฺโถฯ

[50] ภณฺฑนการโก โหตีติอาทิ การณูปจารวเสน วุตฺโตติ อาห ‘‘ภณฺฑนาทิปจฺจยา’’ติอาทิฯ ภณฺฑนการกาทิ การณํ, เตน อาปนฺนา อาปตฺติ ผลํ, ตสฺสา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ กาตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ ตสฺสาติ อาปตฺติยาฯ

[51] เอตฺถาติ อุกฺเขปนียกมฺเมฯ ตตฺถาติ เตจตฺตาลีสวตฺเตสุฯ อนุทฺธํเสตพฺโพติ เอตฺถ ธํสธาตุยา คตฺยตฺถํ ปฏิกฺขิปนฺโต อาห ‘‘น โจเทตพฺโพ’’ติฯ ‘‘รโชนุทฺธํสตี’’ติอาทีสุ (พุ. วํ. 2.101) หิ ธํสธาตุ คตฺยตฺเถ วตฺตติฯ ‘‘น ภิกฺขุ ภิกฺขูหี’’ติ เอตฺถ โสเยว ภิกฺขุ เตเหว ภิกฺขูหีติ อตฺถํ นิวาเรนฺโต อาห ‘‘อญฺโญ ภิกฺขุ อญฺเญหิ ภิกฺขูหี’’ติฯ น คิหิทฺธโชติ เอตฺถ คิหีนํ ธโช คิหิทฺธโชติ วุตฺเต โอทาตวตฺถาทีนีติ อาห ‘‘โอทาตวตฺถานี’’ติอาทิฯ น ติตฺถิยาทิปทตฺตยนฺติ ‘‘น ติตฺถิยา เสวิตพฺพา, ภิกฺขู เสวิตพฺพา, ภิกฺขุสิกฺขาย สิกฺขิตพฺพ’’นฺติ ปทานํ ตยํฯ ‘‘น อปสาเทตพฺโพ’’ติ อิมินา น อาสาเทตพฺโพติ เอตฺถ อาปุพฺพสทธาตุยา อปปุพฺพสทธาตุยา สมานภาวํ ทสฺเสติฯ ‘‘อนฺโต วา พหิ วาติ’’ เอตฺถ กสฺส อนฺโต วา พหิ วาติ อาห ‘‘วิหารสฺสา’’ติฯ