เมนู

อธมฺมกมฺมทฺวาทสกกถา

[4] อสมฺมุขา กตนฺติอาทีสุ เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ สมฺมุเขหิ วิรหิตา อสมฺมุขาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สงฺฆธมฺมวินยปุคฺคลสมฺมุขานํ วินา กต’’นฺติฯ ‘‘อปฺปฏิปุจฺฉิตฺวา’’ติ อิมินา อปฺปฏิปุจฺฉาติ เอตฺถ ตฺวาปจฺจยสฺสาการภาวํ ทสฺเสติฯ ตสฺเสวาติ จุทิตกสฺเสวฯ อเทสนาคามินิยาติ เอตฺถ อการสฺส อญฺญตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปาราชิกา…เป.… วา’’ติฯ เอตฺถาติ ตชฺชนียกมฺเมฯ นว ปทาติ นวสุ ปเทสุ, นิทฺธารเณ เจตํ ปจฺจตฺตวจนํฯ ปุริมเกสุ ตีสุ ติเกสุ วุตฺเตสุ นวสุ ปเทสูติ โยชนาฯ ‘‘เอเกก’’นฺติ ปเทน สมฺพนฺธิตพฺพํฯ อิเมหีติ อิเมหิ ทฺวีหิ ปเทหิฯ ทฺวาทส ติกาติ ปุริเมหิ ตีหิ ติเกหิ นว ติเก มิสฺเสตฺวา ทฺวาทสฯ สุกฺกปกฺเขสุปีติ ปฏิเสธวิรหวเสน สุกฺเกสุ ปกฺเขสุปิฯ

[6] ‘‘ปพฺพชิตาน’’นฺติ อิมินา คิหีนํ อนนุโลมิกตํ นิวตฺเตติฯ สหโสกิตาทีหีติ อาทิสทฺเทน สหนนฺทิํ สงฺคณฺหาติฯ อิมสฺมิํ ฐาเน สพฺพอฏฺฐกถาโปตฺถเกสุ ‘‘น อุปสมฺปาเทตพฺพนฺติ อุปชฺฌาเยน หุตฺวา น อุปสมฺปาเทตพฺพ’’นฺติ ปาฐโต ปฏฺฐาย ยาว ‘‘น สมฺปโยเชตพฺพนฺติ อญฺญมญฺญํ โยเชตฺวา กลโห น กาเรตพฺโพ’’ติ ปาโฐ อตฺถิ, ตาว อฏฺฐารสสมฺมาวตฺตนวตฺตานํ สํวณฺณนาปาโฐ ลิขิโต, โส ปาโฐ อิมสฺมิํ ฐาเน น ลิขิตพฺโพฯ กสฺมา? ปาฬิกฺกมานุปฺปตฺตาภาวโต, อฏฺฐกถายเมว ‘‘อฏฺฐารส สมฺมาวตฺตนวตฺตานิ ปาริวาสิกกฺขนฺธเก วณฺณยิสฺสามา’’ติ วกฺขมานตฺตา, ยถาวจนญฺจ ปาริวาสิกกฺขนฺธเก (จูฬว. อฏฺฐ. 76) สํวณฺณิตตฺถา จฯ ตสฺมา โส ปาโฐ น โปราณปาโฐ โหติ, ปจฺฉา ปกฺขิตฺตปาโฐติ ทฏฺฐพฺโพฯ

ติณฺณํ ภิกฺขเว ภิกฺขูนนฺติอาทิ วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ เอเกเกนาปีติ ตีสุ องฺเคสุ เอเกเกนาปิฯ อิมินา อวยววากฺยนิพฺพตฺติวเสน กมฺมารหภาวํ ทสฺเสติฯ หีติ สจฺจํฯ นิยสฺสสฺส วิเสเสน อภิณฺหาปตฺติกตฺตํ องฺคํ อิติ วุตฺตนฺติ โยชนาฯ

เอตฺถ อาการวาจโก อิติสทฺโท ลุตฺตนิทฺทิฏฺโฐติ ทฏฺฐพฺพํฯ เอเสว นโย อนนฺตเรปิฯ ตชฺชียติ อเนน วินยกมฺเมนาติ ตชฺชนียํ, ตเมว กมฺมํ ตชฺชนียกมฺมํฯ ‘‘นิสฺสาย เต วตฺถพฺพ’’นฺติ นิยสฺสียติ พาโล ภชาปียติ อเนน วินยกมฺเมนาติ นิยสฺสํ, ทิวาทิคณิกตฺตา สการสฺส ทฺเวภาโว โหติ ‘‘นสฺสํ วสฺส’’นฺติอาทีสุ วิย, นิยสฺสเมว กมฺมํ นิยสฺสกมฺมํฯ คามาทิโต ปพฺพาชิยติ อเนน วินยกมฺเมนาติ ปพฺพาชนียํ, ตเมว กมฺมํ ปพฺพาชนียกมฺมํฯ ตีสูติ ภณฺฑนการกอภิณฺหาปตฺติกกุลทูสกวเสน ติวิเธสุ องฺเคสุฯ เยน เกนจิ องฺเคนาติ สมฺพนฺโธฯ ยทิ สพฺพานิ กมฺมานิ กาตุํ วฏฺฏตีติ โยชนาฯ เอวํ สติ จมฺเปยฺยกฺขนฺธเก (มหาว. 400 อาทโย) วุตฺตํ อิทํ วจนํ วิรุชฺฌตีติ สมฺพนฺโธฯ วจนตฺถนานตฺตโตติ วจนสฺส จ อตฺถสฺส จ นานาภาวโตฯ ตเมวตฺถํ วิตฺถาเรนฺโต อาห ‘‘ตชฺชนียกมฺมารหสฺสาติ อิมสฺส หี’’ติอาทิฯ ตตฺถ ‘‘ติณฺณํ ภิกฺขเว’’ติอาทิวจนสฺส องฺคสมฺภโว อตฺโถติ โยชนาฯ ตสฺมาติ ยสฺมา น วิรุชฺฌติ, ตสฺมาฯ สงฺเฆน กตํ โหตีติ สมฺพนฺโธฯ อิมินา ลกฺขเณน ตชฺชนียาทิกมฺมารหสฺส ตสฺส ภิกฺขุสฺสาติ โยชนาฯ เอวํ กมฺมสนฺนิฏฺฐานตฺถํ ทสฺเสตฺวา องฺคสมฺภวตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยสฺส ปนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ยสฺสาติ ภิกฺขุสฺส, อตฺถีติ สมฺพนฺโธฯ ภณฺฑนการกาทีสูติอาทิสทฺเทน อภิณฺหาปตฺติกกุลทูสกานิ สงฺคณฺหาติฯ อากงฺขมาโน สงฺโฆ กเรยฺยาติ สมฺพนฺโธฯ กมฺมารหนฺติ กมฺมสฺส, กมฺเม วา อรหํฯ เอตฺถาติ กมฺมกฺขนฺธเกฯ ปุพฺเพนาติ ปุพฺเพ วุตฺเตน จมฺเปยฺยกฺขนฺธเกนฯ อปรนฺติ อปเร วุตฺตํ กมฺมกฺขนฺธกํฯ สเมตีติ สมํ คจฺฉติฯ

ตตฺถาติ กมฺเมสุ, ตชฺชนียกมฺเมติ สมฺพนฺโธ, องฺเคสุ วา, ภณฺฑนการกวเสนาติ สมฺพนฺโธฯ อถ โขติ ตถา วุตฺตาปีติ อตฺโถฯ กโรนฺเตน กมฺมวาจาวาจเกนาติ สมฺพนฺโธฯ หีติ ผลโชตโกฯ ภูเตน วตฺถุนาติ ตจฺเฉน วตฺถุนาฯ อญฺญสฺส กมฺมสฺสาติ ตชฺชนียกมฺมโต อญฺญสฺส กมฺมสฺสฯ

กสฺมา พาลสฺส อพฺยตฺตสฺส อาปตฺติพหุลสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กาตพฺพนฺติ โยชนาฯ อิทมฺปีติ ตชฺชนียกมฺมมฺปิฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ กมฺเมสุฯ

นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺฐารสกาทิกถา

[8] ปนฺนโลมาติ ปติตมานโลมาฯ เอตนฺติ วตฺตํฯ เนตฺถารนฺติ เอตฺถ อผุฏฺฐกฺขรสํโยเค ปรสฺส ตการสฺส ถกาโร โหติ, ตสฺมา ทุติยกฺขเรน ปาโฐ ยุตฺโตฯ เยนาติ วตฺเตนฯ นิสฺสารณาติ นิสฺสารณโตฯ ทส วา ทิวสานิ, ปญฺจ วา ทิวสานิ ปูเรตพฺพนฺติ โยชนาฯ หีติ สจฺจํฯ เอตฺตเกนาติ เอตปฺปมาเณน ทสปญฺจทิวเสนฯ

2. นิยสฺสกมฺมกถา

[11] อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตาติ เอตฺถ นิปาตานมเนกตฺถตฺตา อิธ อปิสฺสุสทฺโท นิจฺจตฺโถ โหติฯ ปกตสทฺโท ‘‘กุกฺกุจฺจปกตา’’ติอาทีสุ (ปารา. อฏฺฐ. 1.ตติยสงฺคีติกถา; ปาจิ. อฏฺฐ. 438) อภิภวนตฺโถ, อิธ ปน พฺยาวฏตฺโถติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘นิจฺจํ พฺยาวฏา โหนฺตี’’ติฯ