213. จีวรปฏิคฺคาหกสมฺมุติกถา

[342] ‘‘โย น ฉนฺทาคติํ คจฺฉตี’’ติอาทีสุ เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ ญาตกาทีนํ จีวรนฺติ สมฺพนฺโธฯ เอกจฺจสฺมินฺติ ชเนฯ วาสทฺโท วิกปฺปตฺโถฯ เอเตสุ ตีสุ อญฺญตเรน การเณน ฉนฺทาคติํ คจฺฉติ นามาติ หิ อตฺโถฯ อาคตสฺสาปิ จีวรนฺติ สมฺพนฺโธ ปิสทฺโท ครหตฺโถฯ ปเคว ปจฺฉา อาคตสฺสาติ หิ อตฺโถฯ อวมญฺญนฺติ อุญฺญาตํฯ โวติ ตุมฺหากํฯ นตฺถิ กินฺติ โยชนาฯ มุฏฺฐา สติ เอตสฺสาติ มุฏฺฐสฺสติฯ อาคตานมฺปิ จีวรนฺติ สมฺพนฺโธฯ ปิสทฺโท สมฺภาวนตฺโถฯ ปเคว ปฐมํ อาคตานนฺติ หิ อตฺโถฯ เอตํ จีวรปฏิคฺคาหกฏฺฐานํ นามาติ โยชนาฯ สนฺตสนฺโต วาติ เขทเขโท วาฯ อิทญฺจิทญฺจาติ อิทญฺจ อิทญฺจ จีวรํฯ ตสฺมาติ ยสฺมา จ คจฺฉติ, ยสฺมา จ ชานาติ, ตสฺมาฯ โยติ ภิกฺขุฯ สกฺโกตีติ สมฺพนฺโธฯ เอวรูโป ภิกฺขุ สมฺมนิตพฺโพติ โยชนาฯ

อปโลกเนนปีติ ‘‘อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ จีวรปฏิคฺคาหกํ กาตุํ สงฺฆํ อปโลเกมี’’ติ อปโลกเนนปิ, สมฺมนิตุนฺติ สมฺพนฺโธฯ ยตฺถ ปนาติ ยสฺมิํ ปน ธุรวิหาเรฯ

‘‘คหิตฏฺฐาเนเยวา’’ติ อิมินา ตตฺเถวาติ เอตฺถ ตสทฺทสฺส วิสยํ ทสฺเสติฯ ‘‘ฉฑฺเฑตฺวา’’ติ อิมินา อุชฺฌิตฺวาติ เอตฺถ อุธธาตุยา วิสฺสชฺชนตฺถํ ทสฺเสติฯ จีวรปฏิคฺคาหกนฺติ ปทสฺส จีวรํ ปฏิคฺคณฺหาตีติ จีวรปฏิคฺคาหโกติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘โย’’ติอาทิฯ ตตฺถ โย ปฏิคฺคณฺหาติ, โส จีวรปฏิคฺคาหโก นามาติ โยชนาฯ ‘‘จีวรปฏิสามก’’นฺติ อิมินา จีวรํ คหิตฏฺฐานโต นีหริตฺวา ภณฺฑาคาเร ทหติ ฐเปตีติ จีวรนิทหโกติ อตฺถํ ทสฺเสติฯ โย น ฉนฺทาติํ คจฺฉตีติอาทีสุ เอตฺถ เอเตสุ จ อิโต ปรญฺจาติ โยชนาฯ

214. ภณฺฑาคารสมฺมุติอาทิกถา

[343] โย วิหาโร วา โย อฑฺฒโยโค วา โหติ, โส วิหาราทิโก สมฺมนิตพฺโพติ โยชนาฯ ‘‘อารามิกสามเณราทีหี’’ติ ปทํ วิวิตฺตตฺเถ อปาทานํ, กรณมฺปิ ยุชฺชติฯ ปจฺจนฺตเสนาสนํ ปน น สมฺมนิตพฺพํ โจราทิอุปทฺทวตฺตาฯ วิหารมชฺเฌเยวาติ ภณฺฑาคารวิหารมชฺเฌเยวฯ

ยสฺสาติ ภณฺฑาคารสฺสฯ อิทํ ปทํ ‘‘ฉทนาทีสู’’ติ ปเท สามี, ‘‘นตฺถี’’ติ ปเท สมฺปทานํ ฯ ยสฺส ปนาติ ภณฺฑาคารสฺส ปนฯ

ยตฺถ กตฺถจีติ ยสฺมิํ กสฺมิํจิ ฐาเนฯ เยนาติ ปติตเหตุนาฯ มูสิตฺวา ขาทตีติ มูสิโกฯ อาทิสทฺเทน โคธามงฺคุสาทโย สงฺคณฺหาติฯ อุป ภุสํ, อุปคุหิตฺวา วา จินนฺตีติ อุปจิกาฯ ตนฺติ โอวสฺสนาทิํฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ เอวนฺติอาทิ นิคมนํฯ

จีวรปฏิคฺคาหกาทีหีติ อาทิสทฺเทน จีวรนิทหกภณฺฑาคาริเก สงฺคณฺหาติฯ ตตฺถาติ เตสุฯ จีวรปฏิคฺคาหเกน น คณฺหิตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธฯ ตาวาติ จีวรนิทหกภณฺฑาคาริกานํ, เตหิ วา ปฐมํฯ ยํ ยนฺติ จีวรํฯ ตเถวาติ ยถา วิสุํ วิสุํ กตฺวา คณฺหติ, ตเถวฯ จีวรนิทหเกนาปีติ ปิสทฺโท น เกวลํ ปฏิคฺคาหเกเนว, อถ โข นิทหเกนปีติ สมฺปิณฺเฑติฯ ตเถวาติ ยถา นิทหโก อาจิกฺขติ, ตเถวฯ ตโตติ เตหิ จีวเรหิ, วิภตฺตอปาทานํ, เตสุ จีวเรสุ วา นิทฺธารณํฯ ตเทวาติ สงฺเฆน วุตฺตจีวรเมวฯ

อิตีติอาทิ นิคมนํฯ ภควตา อนุญฺญาโตติ สมฺพนฺโธฯ ภณฺฑาคารนฺติ ภณฺฑสฺส ฐปโนกาสํ อคารํฯ ภณฺฑาคาริโกติ ภณฺฑาคาเร นิยุตฺโตฯ พาหุลฺลิกตายาติ ปจฺจยพาหุลฺเลน นิยุตฺตภาวตฺถํฯ เอวํ สนฺเต กิมตฺถาย อนุญฺญาโตติ อาห ‘‘อปิ จา’’ติอาทิฯ อนุคฺคหาย อนุญฺญาโตติ สมฺพนฺโธฯ หีติ วิตฺถาโรฯ เนว ชาเนยฺยุนฺติ โยชนาฯ ทฺเว ทฺเว วา จีวเรติ สมฺพนฺโธฯ สงฺคหํ กาตุนฺติ สงฺเฆน สงฺคหํ กาตุํฯ

น วุฏฺฐาเปตพฺโพติ เอตฺถ อตฺถุทฺธารวเสน อญฺเญปิ อวุฏฺฐาปนีเย ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อญฺเญปี’’ติอาทิฯ หีติ วิตฺถาโรฯ ตตฺถาติ จตูสุฯ สงฺโฆ ปน เทตีติ สมฺพนฺโธฯ อุปการตาย จาติ สงฺฆสฺส อุปการตาย จฯ เอตฺถ จ ปุริเมสุ ตีสุ เอโกเยว เหตุ, ปจฺฉิเม ปน ทฺเว เหตโวติ ทฏฺฐพฺพํฯ

สมฺมุขีภูเตนาติ อญฺญมญฺญสฺส มุเข สํวิชฺชมาโน, สนฺนิปติโต วา สมฺมุโข, สมฺมุโข หุตฺวา ภูโต สมฺมุขีภูโตฯ

ภูสทฺทโยคตฺตา อการสฺสีกาโร โหติ, อนฺโตอุปจารสีมายํ ฐิโต สงฺโฆ ฯ ตมตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อนฺโตอุปจารสีมายํ ฐิเตนา’’ติฯ โกลาหลนฺติ พหุชเนหิ สนฺนิปติตฺวา เอกโต กตํ อพฺยตฺตสทฺทํฯ ตทาการํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อมฺหาก’’นฺติอาทิฯ ‘‘จีวรภาชเกสู’’ติอาทินา อคติคมนาการํ ทสฺเสติ, ตํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ ตุลาภูโตติ ตุลาย สทิโส หุตฺวา ภูโต, ตุลาย สทิสภาวํ ปตฺโต วาฯ มชฺฌตฺโตติ มชฺเฌ ฐิโต อตฺตา สภาโว เอตสฺสาติ มชฺฌตฺโตฯ

อิทนฺติ จีวรํฯ ฆนนฺติ นิรนฺตรํฯ ตนุกนฺติ วิรฬํฯ เอตฺถ ‘‘อุจฺจินิตฺวา’’ติ อิมินา วตฺถสฺส ปมาเณน อุจฺจินนํ ทสฺเสติฯ ‘‘ตุลยิตฺวา’’ติ อิมินา อคฺเฆน ตุลนํ ทสฺเสติฯ วณฺณาวณฺณํ กตฺวาติ วณฺณญฺจ อวณฺณญฺจ ขุทฺทกญฺจ ปมาณํ, มหนฺตญฺจ ปมาณํ กตฺวาติ อตฺโถฯ เอกจฺจานิ จีวรานิ อปฺปคฺฆานิ โหนฺติ, เอกจฺจานิ มหคฺฆานีติ วุตฺตํ โหติฯ ทสทสอคฺฆนกนฺติ ทสหิ ทสหิ กหาปเณหิ อคฺฆนกํฯ ยนฺติ จีวรํ, พนฺธิตฺวาติ นวคฺฆนกํ เอกคฺฆนเกน, อฏฺฐคฺฆนกญฺจ ทฺวิอคฺฆนเกน พนฺธิตฺวาติ อตฺโถฯ สเม ปฏิวีเสติ สมปมาเณ ปฏิวีเส ฐเปตฺวา, อิมินา ‘‘วณฺณาวณฺณ’’นฺติ เอตฺถ วณฺณสทฺโท ปมาณตฺโถติ ทีเปติฯ ทส ทส ภิกฺขูติ อิทํ อุปลกฺขณวเสน วุตฺตํ อญฺเญนากาเรนาปิ คเณตุํ สกฺกุเณยฺยตฺตาฯ ภณฺฑิกนฺติ จีวรภณฺเฑน นิยุตฺตํ ปุฏํฯ กุโสติ สลากทณฺโฑฯ

อตฺติสฺสราติ อตฺตนาว อตฺตานํ อิสฺสราฯ อญฺเญสํ วตฺตปฏิปตฺตินฺติ สมฺพนฺโธฯ อุปฑฺฒภาโคติ ภิกฺขูนํ ลทฺธภาคโต อุปฑฺโฒ ภาโคฯ เย ปนาติ สามเณรา ปนฯ สมภาโคติ ภิกฺขูนํ ภาเคน สโม ภาโคฯ อิทญฺจาติ ‘‘อุปฑฺฒปฏิวีส’’นฺติ วจนญฺจ, กถิตนฺติ สมฺพนฺโธฯ สมกเมวาติ ภิกฺขุสามเณรานํ สมปมาณเมวฯ ตตฺรุปฺปาทวสฺสาวาสิกนฺติ ตสฺมิํ วิหาเร อุปฺปาเทน มูเลน อุปฺปาทิตํ วสฺสาวาสิกํฯ ผาติกมฺมนฺติ วฑฺฒนกมฺมํ ‘‘ยตฺตเกน วินยาคเตน สมฺมุญฺชนิพนฺธนาทินา หตฺถกมฺเมน วิหารสฺส อูนตา น โหติ, ตตฺตกํ กตฺวาติ อตฺโถฯ

เอตนฺติ ผาติกมฺมํ กตฺวา คหณํ ฯ หีติ สจฺจํฯ เอตฺถาติ ตตฺรุปฺปาทวสฺสาวาสิกคหเณฯ สพฺเพสนฺติ อขิลานํ ภิกฺขุสามเณรานํฯ ภณฺฑาคาริกจีวเรปีติ ภณฺฑาคาเร ฐปิเต อกาลจีวเรปิฯ ปิสทฺเทน ตตฺรุปฺปาทวสฺสาวาสิกมเปกฺขติฯ สามเณรา อุกฺกุฏฺฐิํ กโรนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ อปหริตกนฺติ หริตวิรหิตํฯ รงฺคฉลฺลินฺติ รชนจฺฉวิํฯ เอตนฺติ อุกฺกุฏฺฐิกรณโต สมภาคทานํ, วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ เย จาติ สามเณรา จฯ วิรชฺฌิตฺวา กโรนฺตีติ กตฺตพฺพกาเลสุ อกตฺวา ยถิจฺฉิตกฺขเณ กโรนฺติฯ เตติ สามเณเรฯ สมปฏิวีโส ทาตพฺโพติ ‘‘กริสฺสามา’’ติ ปฏิญฺญาตมตฺเตน สโม ปฏิวีโส ทาตพฺโพฯ

‘‘สกํ ภาคํ ทาตุ’’นฺติ อิทํ วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ กิํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ภณฺฑาคารโต…เป.… สนฺธายา’’ติฯ ปหตายาติ ปหริตพฺพาย, ปหนิตพฺพาย วาฯ ตสฺมาติ ยสฺมา สนฺธาย วุตฺตํ, ตสฺมาฯ อนีหเฏสูติ ภณฺฑาคารโต อนีหริเตสุฯ อิมสฺส ภิกฺขุโนติ อุตฺตริตุกามสฺส อิมสฺส ภิกฺขุโนฯ ตุลายาติ มาเนนฯ

เตสูติ สาฏเกสุ, เอโก สาฏโกติ โยชนาฯ สพฺเพสุ ปาติเตสูติ สมฺพนฺโธฯ เอตฺตเกนาติ ทฺวาทสคฺฆนเกนฯ ตํ สุตฺวาติ ภิกฺขูนํ ตํ วจนํ สุตฺวาฯ สพฺพตฺถาติ สพฺพสฺมิํ สงฺฆคณสนฺตเกฯ อนุปฺปทาเนน ขิปิยติ ปกฺขิปิยตีติ อนุกฺเขปนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อนุกฺเขปํ นามา’’ติอาทิฯ ยตฺตกํ อคฺฆนฺติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺตเกน อคฺเฆน อคฺฆนเกติ โยชนาฯ วิกลฺลกาติ วิกลสฺส ภาโว วิกลฺลํ, จีวรปุคฺคลานํ อปโหนกภาโว, ตเทว วิกลฺลกาฯ ‘‘ตตฺถา’’ติ ปาฐเสโส, เตสุ ทฺวีสุ วิกลฺลเกสูติ อตฺโถฯ อตฺถีติ สํวิชฺชนฺติ, นิปาโตยํฯ ฉินฺทนฺเตหิ จ ทาตพฺพานีติ สมฺพนฺโธฯ ทาตพฺพานีติ จ ฉินฺทิตพฺพานิฯ ทาสทฺโท หิ อวขณฺฑนตฺโถฯ ทาตุนฺติ อวขณฺฑิตุํฯ เอวนฺติอาทิ นิคมนํฯ เอตฺถาติ เอเตสุ วิกลฺลเกสุฯ

ตนฺติ จีวรํ ฯ อถาติ โตสิตโต ปรํฯ ตตฺถาติ เอกสฺส ภิกฺขุโน โกฏฺฐาเสฯ สามณกนฺติ สมณสฺส อนุรูปํฯ โยติ ภิกฺขุฯ เตนาติ ปริกฺขาเรนฯ อิทมฺปีติ อญฺญํ สามณกสฺส ปริกฺขารสฺส ฐปนมฺปิฯ ปิสทฺเทน ปุริมํ วตฺถฉินฺทนมเปกฺขติฯ

วคฺคนฺติ สมูหํฯ อฏฺฐ วา นว วา ภิกฺขู โหนฺตีติ โยชนาฯ เตสนฺติ อฏฺฐนฺนํ วา นวนฺนํ วาฯ เอวนฺติอาทิ นิคมนํฯ อยํ อปโหนกภาโวติ โยชนาฯ ปุน จีวรสฺเสว วิกลฺลกภาวํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อถวา’’ติอาทิฯ เอตฺถ ปุริมนเย จีวรสฺส จ ปุคฺคลสฺส จ วิกลฺลกํ โหติ, ปจฺฉิเม จีวรสฺเสวาติ อยเมเตสํ วิเสโสฯ

215. จีวรรชนกถา

[344] คิหิปริภุตฺตํ ปนาติ คิหินา ปริภุตฺตํ วตฺถํ ปน, กิญฺจิ ผลนฺติ สมฺพนฺโธฯ

สีตุทกาติ สีตํ อุทกํฯ ลิงฺควิปลฺลาโส หิ อยํฯ อุตฺตราฬุมฺปนฺติ เอตฺถ อุตฺตร อุฬุมฺปนฺติ ปทจฺเฉทํ กตฺวา อการโต อุการสฺส โลปํ กตฺวา, ปุพฺพสรสฺส จ ทีฆํ กตฺวา ‘‘อุตฺตราฬุมฺป’’นฺติ วุจฺจติฯ อุตฺตราฬูติ อุตฺตรอุทกํฯ อุฬุสทฺโท หิ อุทกวาจโก, ตํ ปาติ รกฺขตีติ อุตฺตราฬุมฺปํฯ ตสฺส สรูปํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘วฏฺฏาธารก’’นฺติฯ รชนนฺติ รชนฉลฺลิํฯ หีติ ผลโชตโกฯ รชนนฺติ รชนุทกํฯ หีติ วิตฺถาโรฯ เถโวติ รชนพินฺทุฯ น วิสรตีติ น ปคฺฆรติฯ รชนาฬุงฺกนฺติ เอตฺถาปิ ปุริมนเยเนว ปทสิทฺธิ เวทิตพฺพาฯ รชนอุฬุงฺกนฺติ รชนสงฺขาตสฺส อุทกสฺส คหณตฺถาย กริยตีติ รชนอุฬุงฺกํฯ ทณฺฑเกน นิยุตฺตํ ถาลกํ ทณฺฑกถาลกนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ตเมว สทณฺฑก’’นฺติฯ รชนกุณฺฑนฺติ รชนปกฺขิปนํ มหาฆฏํฯ อญฺญตฺราติ อญฺญํ ฐานํฯ ปตฺถินฺนสทฺโท ถทฺธปริยาโยติ อาห ‘‘ถทฺธ’’นฺติฯ ทนฺตกาสาวานีติ เอตฺถ ทนฺตสทฺเทน ตสฺส วณฺโณ คเหตพฺโพ, โส เอเตสมตฺถีติ ทนฺตานิ, ทนฺตานิ จ ตานิ กาสาวานิ เจติ ทนฺตกาสาวานิ, ตมตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ทนฺตวณฺณานี’’ติฯ ทนฺตวณฺณานิ กาสาวานิ ธาเรนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ