เมนู

ยญฺจ สุชาตา อทาสิ, ยญฺจ ปรินิพฺพานกาเล จุนฺโท กมฺมารปุตฺโต, ภาชนคเตสุ ทฺวีสุเยว เตสุ ปิณฺฑปาเตสุ เทวตา โอชํ ปกฺขิปนฺตีติ โยชนาฯ อญฺเญสูติ ทฺวีหิ ปิณฺฑปาเตหิ อญฺเญสุฯ อิจฺฉนฺติ รุจิํฯ โสติ พิมฺพิสาโร ราชาฯ ตเววาติ ตุยฺหเมวฯ นฺติ ภควโต วจนํฯ ราชา อกาสีติ สมฺพนฺโธฯ เตติ อสีติกุลปุตฺตสหสฺสาฯ เอตทตฺถเมวาติ โสณสฺส อรหตฺเต ปติฏฺฐาปนตฺถเมว, น รญฺโญ อนุคฺคหตฺถนฺติ อธิปฺปาโยฯ

210. วรยาจนกถา

[337] กตํ ภตฺตกิจฺจํ เยนาติ กตภตฺตกิจฺโจ, ตสฺมิํ สตีติ สมฺพนฺโธฯ วุตฺตนเยเนวาติ ราหุลวตฺถุมฺหิ (มหาว. อฏฺฐ. 105) วุตฺตนเยเนวฯ อิทํ วตฺถนฺติ อิทํ สิเวยฺยกํ วตฺถํ, อุปฺปนฺนนฺติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘ตาวา’’ติ อชฺฌาหริตพฺโพฯ เอตฺถนฺตเรติ เอตสฺมิํ วตฺถุปฺปนฺนกาลมชฺเฌฯ โกจิ ภิกฺขูติ สมฺพนฺโธฯ เตนาติ ปํสุกูลิกเหตุนาฯ อยนฺติ ชีวโกฯ คหปติจีวรนฺติ เอตฺถ คหปตีนํ จีวรนฺติ อตฺถํ ปฏิกฺขิปนฺโต อาห ‘‘คหปตีหิ ทินฺนํ จีวร’’นฺติ วตฺถทานานิสํสปฏิสํยุตฺตายาติ ‘‘วตฺถโท โหติ วณฺณโท’’ติอาทิกาย (สํ. นิ. 1.42) วตฺถทานสฺส อานิสํเสน ปฏิสํยุตฺตายฯ วิจฺฉาวเสน วุตฺโต ‘‘อิตรีตเรนา’’ติ สพฺพนามสทฺโท อนิยมตฺโถติ อาห ‘‘อปฺปคฺเฆนปิ มหคฺเฆนปิ เยน เกนจี’’ติฯ ปาวาโรติ อุตฺตราสงฺโคฯ โส หิ ปารุปนตฺถาย วริยติ อิจฺฉิยตีติ ปาวาโรติ วุจฺจติฯ ‘‘กปฺปาสาทิเภโท’’ติ อิมินา ตสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ ปกติโกชวเมวาติ ปกติยา ภิกฺขูนํ สารุปฺปํ โกชวเมวฯ โสฬสนาฏกิตฺถีนํ ฐตฺวา นจฺจโยคฺยตฺตา มหตี ปิฏฺฐิ เอตสฺสาติ มหาปิฏฺฐิยํ, ตเมว โกชวํ มหาปิฏฺฐิยโกชวํฯ ตสฺส กิร โลมานิ จตุรงฺคุลาธิกานิ โหนฺติฯ

211. กมฺพลานุชานนาทิกถา

[338] กาสีนนฺติ กาสีนํ ชนปทานํ, กาสิรฏฺเฐ นิวาสีนํ ชนานํ วาฯ ปเสนทิสฺสาติ ปจฺจุฏฺฐํ, ปฏิปกฺขํ วา เสนํ ชินาตีติ ปเสนทิ ชการสฺส ทการํ กตฺวาฯ เอสาติ เอโส กาสิราชาฯ ‘‘สหสฺส’’นฺติ อิมินา กาสิสทฺทสฺส สงฺเกตสงฺขฺยํ ทสฺเสติฯ ตํอคฺฆนโกติ เตน กาสินา อคฺฆนโกฯ กสฺมา อฑฺฒกาสีติ (เถรีคา. อฏฺฐ. 25) วุตฺโตติ อาห ‘‘อยํ ปนา’’ติอาทิฯ อยนฺติ กมฺพโลฯ ปนาติ การณตฺถโชตโกฯ ยสฺมาติ หิ อตฺโถฯ

[339] ภญฺชิตพฺพํ โขมาทีนิ ปญฺจ สุตฺตานิ มิสฺสิตฺวา อวมทฺทิตพฺพนฺติ ภงฺคนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ภงฺคํ นามา’’ติอาทิฯ วากมยเมวาติ ภงฺคนามเกน วาเกน นิพฺพตฺตเมวฯ

[340] เตติ ภิกฺขู, สลฺลกฺขิํสุ กิราติ สมฺพนฺโธฯ เอตสฺสาติ ปทสฺส, อตฺถนฺติ สมฺพนฺโธฯ น อจฺฉิํสูติ น อาสิํสุ, น วสิํสูติ อตฺโถฯ นากามาติ เอตฺถ กมุธาตุ อิจฺฉตฺโถ ยการโลโปติ อาห ‘‘น อนิจฺฉายา’’ติฯ ทาตพฺโพติ ภาโค ทาตพฺโพฯ อุปจาเรติ สุสานสฺส สมีเปฯ ‘‘อกามา ภาคํ ทาตุ’’นฺติ วจนสฺส อเนกนฺตภาวํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘ยทิ ปนา’’ติอาทิฯ อิธาติ อิมํ สุสานํฯ ‘‘สมฺปตฺตา คณฺหนฺตู’’ติ เทนฺตีติ โยชนาฯ เยนาติ ภิกฺขุนาฯ สทิสา โอกฺกมิํสูติ เอตฺถ สทิสสทฺโท สมปริยาโยติ อาห ‘‘สมํ โอกฺกมิํสู’’ติฯ สมนฺติ ภาวนปุํสโกฯ สมานทิสายาติ วา ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘เอกทิสาย วา’’ติฯ เอตฺถ ปน ยการโลโป ทฏฺฐพฺโพฯ พหิเมวาติ สุสานโต พหิ เอวฯ กติกนฺติ กเตน ปวตฺตํ สงฺครํฯ