ยาวกาลิกปตฺตานมฺปีติ ปิสทฺโท ปเคว ยาวชีวิกปตฺตานนฺติ ทสฺเสติฯ ยํ ปานนฺติ ยํ มธุกปุปฺผรสปานํฯ โสติ มธุกปุปฺผรโสฯ เตนาติ มธุกปุปฺเผนฯ ยโต กาลโต ปฏฺฐาย มชฺชํ น กโรนฺติ, ตโตติ โยชนาฯ อุจฺฉุรโส นิกสโฏ ปจฺฉาภตฺตํ วฏฺฏติ สตฺตาหกาลิกตฺตาฯ อิเม จตฺตาโร รสาติ ผลปตฺตปุปฺผอุจฺฉุรสสงฺขาตา อิเม จตฺตาโร รสาฯ อคฺคิหุตฺตมุขาติ ยญฺญา อคฺคิหุตมุขา, อคฺคิหุตเสฏฺฐาติ อตฺโถฯ

183. โรชมลฺลาทิวตฺถุกถา

[301] สงฺกรมกํสูติ เอตฺถ สงฺกรสทฺทสฺส ยุทฺธตฺถาทีสุ ปวตฺตนโต อิธ ปฏิญฺญาตตฺเถติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘กติกมกํสู’’ติฯ กติกนฺติ ปฏิญฺญาตสงฺขาตํ กติกํฯ อุฬารํ โขติ เอตฺถ อุฬารสทฺโท เสฏฺฐวาจโกฯ เสฏฺฐนฺติ จ สุนฺทรเมวาติ อาห ‘‘สุนฺทรํ โข เต อิท’’นฺติฯ เตติ ตุยฺหํฯ ‘‘พหุกโต’’ติ ปทสฺส กตพหุมาโนติ อตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปสาทพหุมาเนนา’’ติฯ ‘‘ปิฏฺฐมยํขาทนีย’’นฺติ อิมินา ปิฏฺฐขาทนียนฺติ เอตฺถ มยสทฺทโลปํ ทสฺเสติฯ

[303] ปฏิภาเนยฺยกาติ เอตฺถ ปฏิภาเน นิยุตฺตา ปฏิภาเนยฺยกาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปฏิภานสมฺปนฺนา’’ติฯ ‘‘นิทฺโทสสิปฺปา’’ติ อิมินา ปริโยทาตสิปฺปาติ เอตฺถ ปริสมนฺตโต โอทาตํ สิปฺปํ เอเตสนฺติ ปริโยทาตสิปฺปาติ อตฺถํ ทสฺเสติฯ สิปฺปตฺถิเกหิ สิยติ เสวิยตีติ สิปฺปํ, สิปฺปิกานํ หิตาย เสติ ปวตฺตตีติ วา สิปฺปํ, โอฏฺฐโช ปฐมกฺขโรฯ นาฬิยาวาปเกนาติ ปทสฺส ทฺวนฺทภาวํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘นาฬิยา เจว อาวาปเกน จา’’ติฯ อิมินา ยกาโร ปทสนฺธิมตฺโตติ ทสฺเสติฯ ‘‘นาฬิยา วา ปสิพฺพเกนา’’ติปิ ปาโฐ, โส อปาโฐเยวฯ โก อาวาปโก นามาติ อาห ‘‘อาวาปโก นาม ยตฺถา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ถวิเกฯ อิมินา อาหริตฺวา ยถาลทฺธํ วปนฺติ ปกฺขิปนฺติ เอตฺถาติ อาวาปโกติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ วป พีชนิกฺเขเปติ ธาตุปาเฐสุ (สทฺทนีติธาตุมาลายํ 15 ปการนฺตธาตุ) วุตฺตํฯ อิธ ปน ปกฺขิปเนติ ทฏฺฐพฺโพฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ปกฺขิปนฺตี’’ติฯ

ปริหริตุเมวาติ ปริคฺคเหตฺวา หริตุเมวฯ เวตนนฺติ ภติํฯ โยติ ภิกฺขุฯ ตํ วาติ ปริหริตขุรภณฺฑํ วาฯ อญฺญํ วาติ อญฺญสฺส สนฺตกํ วาฯ

[304] อิทนฺติ ทสมภาคทานํฯ ทส โกฏฺฐาเสติ ทส ปฏิวีเสฯ

185. จตุมหาปเทสกถา

[305] อิทํ น กปฺปตีติอาทีติ ‘‘อิทํ น กปฺปตี’’ติอาทโย อิเม จตฺตาโร มหาปเทเสติ โยชนาฯ อปสฺสยํ กตฺวา ทิสิยนฺติ เอตฺถาติ อปเทสา โอกาสา, อปสฺสยํ กตฺวา ทิสิยนฺติ เอเตหีติ วา อปเทสา การณา, ‘‘มหนฺตา อปเทสา มหาปเทสาฯ ตญฺจาติ มหาปเทสสงฺขาตํ ตญฺจ สุตฺตํ, คเหตฺวาติ โยชนาฯ ปริมทฺทนฺตาติ ปุนปฺปุนํ มทฺทนฺตา, อุปปริกฺขนฺตาติ อตฺโถฯ อิทนฺติ การณํฯ ตนฺติ นวมหาผลอปรณฺณํฯ ตานีติ ขุทฺทกผลปานานิฯ หีติ สจฺจํฯ

เตสนฺติ ฉนฺนํ จีวรานํฯ ตตฺถาติ ฉสุ อนุโลมจีวเรสุฯ ‘‘ปาณเกหิ สญฺชาตวตฺถ’’นฺติ อิมินา โกเสยฺยวตฺถภาวํ ทสฺเสติฯ ทฺเว ปฏาติ จีนปฏโสมารปฏาฯ ทุกูลํ สาณสฺส อนุโลมนฺติ โยชนาฯ

เตสํเยวาติ ทฺวินฺนํ ปตฺตานเมวฯ เตสํเยวาติ ติณฺณํ ตุมฺพานเมวฯ เตสํเยวาติ ทฺวินฺนํ กายพนฺธนานเมวฯ เสตจฺฉตฺตนฺติ เสเตหิ วตฺเถหิ กตํ ฉตฺตํฯ เตสํเยวาติ ติณฺณํ ฉตฺตานเมวฯ

สมฺภินฺนรสนฺติ สํสคฺครสํฯ เอตฺถ ภิชฺชิตฺถาติ ภินฺโนติ วจนตฺเถน ภิทิธาตุ ทฺวิธากรณสงฺขาโต เภทตฺโถ โหติ, ธาตฺวตฺถพาธเกน สํตฺยูปสคฺเคน ภิทิธาตุยา เภทตฺถํ พาเธตฺวา สํสคฺคตฺถวาจโก โหตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ ฉลฺลิมฺปีติ ตจมฺปิฯ สกเลเนวาติ ฉลฺลิยา เอวฯ ปายาเสน อสํสฏฺฐํ ยํ สพฺพีติ โยชนาฯ ตานีติ ตกฺโกลชาติผลาทีนิฯ ยฏฺฐิมธุกาทีสุปีติ มธุลฏฺฐิกาทีสุปิฯ ‘‘ลฏฺฐิมธุกาทีสุปี’’ติ วา ปาโฐ, โส อปาโฐเยวฯ ยํ ยนฺติ วตฺถุฯ ยถาติ เยนากาเรน, โธวิยมาเน ตจฺฉิยมาเนติ สมฺพนฺโธฯ