มุทฺธโช ตติยกฺขโร ฯ โอปานภูตนฺติ เอตฺถ โอปาโน วิย ภูโต โอปานภูโตติ อตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปฏิยตฺตอุทปาโน วิย ฐิต’’นฺติฯ ‘‘อุทปาโน’’ติ อิมินา โอปานสทฺโท อุทปานตฺโถติ ทสฺเสติฯ อุทปาโน หิ สพฺเพ ชนา โอสริตฺวา ปิวนฺติ เอตฺถาติ โอปาโนติ วุจฺจติฯ อิเมสนฺติ นิคณฺฐานํฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ สมฺปตฺตานํ ทานํ ทาตพฺพเมว, ตสฺมา มา อุปจฺฉินฺทิตฺถาติ โยชนาฯ อุทฺทิสฺสาติ ตฺวาปจฺจยนฺตสทฺโท ‘‘กต’’นฺติ อุตฺตรปเทน สมาโสติ อาห ‘‘อุทฺทิสิตฺวา กต’’นฺติฯ เอเสว นโย ‘‘ปฏิจฺจกมฺม’’นฺติ เอตฺถาปิฯ

[294] ปฏิจฺจกมฺมนฺติ เอตํ นามํ นิมิตฺตกมฺมสฺส อธิวจนนฺติ โยชนาฯ โยติ โย โกจิ ชโนฯ วธกสฺส ปาณฆาตกมฺมํ โหติ วิย, ตสฺสาปิ โหตีติ โยชนาฯ น ชีรนฺตีติ เอตฺถ ชรธาตุ คตฺยตฺโถติ อาห ‘‘น คจฺฉนฺตี’’ติฯ

179. กปฺปิยภูมิอนุชานนกถา

[295] พหารามโกฏฺฐเกติ เอตฺถ สมีปตฺเถ ภุมฺมวจนนฺติ อาห ‘‘พหารามโกฏฺฐกสมีเปติ อารามโกฏฺฐกสฺส พหิ สมีเปติ อตฺโถ’’ติฯ อจฺฉนฺตีติ วสนฺติฯ เอตนฺติ ‘‘ปจฺจนฺติม’’นฺติ เอตํ วจนํฯ ธุรวิหาโรปีติ ปธานวิหาโรปิฯ ตตฺถ ตตฺถาติ ตสฺมิํ ตสฺมิํ ฐาเนฯ อนุปเคเยวาติ ปาโตเยวฯ โอรวสทฺทนฺติ อุจฺจรวสงฺขาตํ สทฺทํฯ กปิลสุตฺตปริโยสาเนติ สุตฺตนิปาเต (สุ. นิ. อฏฺฐ. 2.กปิลสุตฺตวณฺณนา) สงฺคหิตสฺส กปิลสุตฺตสฺส ปริโยสาเนฯ ปญฺจสตานํ เกวฏฺฏปุริสานนฺติ สมฺพนฺโธฯ

อุสฺสาวนนฺติกาทีสุ เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ โย วิหาโร กริยตีติ สมฺพนฺโธฯ ภูมิยา คติ วิย คติ เอเตสนฺติ ภูมิคติกาฯ ปติฏฺฐาเปนฺเตหิ พหูหิ ภิกฺขูหิ ปติฏฺฐาเปตพฺโพติ สมฺพนฺโธฯ นิจฺฉาเรนฺเตหิ ภิกฺขูหีติ โยชนาฯ สยนฺติ ภิกฺขุฯ ตํ ปนาติ ‘‘สงฺฆสฺส กปฺปิยกุฏิํ อธิฏฺฐามี’’ติ วจนํ ปนฯ อวตฺวาปีติ ปิสทฺโท ตถา ‘‘วตฺวาปี’’ติ อตฺถํ สมฺปิณฺเฑติฯ