147. โสณโกฬิวิสวตฺถุกถา

[242] จมฺมกฺขนฺธเก อิสฺสริยาธิปจฺจนฺติ เอตฺถ อิสฺสรสฺส ภาโว อิสฺสริยํ, อธิปติโน ภาโว อาธิปจฺจํ, อิสฺสริยญฺจ อาธิปจฺจญฺจ, เตหิ สมนฺนาคตํ อิสฺสริยาธิปจฺจนฺติ อตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อิสฺสรภาเวน จ อธิปติภาเวน จ สมนฺนาคต’’นฺติฯ ‘‘ราชภาว’’นฺติ อิมินา รชฺชนฺติ เอตฺถ รญฺโญ ภาโว รชฺชนฺติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘รญฺญา กตฺตพฺพกิจฺจ’’นฺติ อิมินา รญฺโญ อิทํ รชฺชนฺติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘โกฬิวีโสติ โคตฺต’’นฺติ อิทํ อฏฺฐกถาวาทวเสน วุตฺตํ , อปทาเน ปน ตสฺส ชาตกฺขเณ ปิตรา โกฏิวีสธนสฺส ทินฺนตฺตา ‘‘โกฬิวีโส นามา’’ติ วุตฺตํฯ วุตฺตญฺหิ ตตฺถ

‘‘ชาตปุตฺตสฺส เม สุตฺวา, ปิตุ ฉนฺโท อยํ อหุ;

ททามหํ กุมารสฺส, วีสโกฏี อนูนกา’’ติฯ

อิมินา ปาฬินเยน ‘‘โกฏิวีโส’’ติ วตฺตพฺเพ ‘‘จกฺกวาฬ’’นฺติอาทีสุ วิย ฏการสฺส ฬการํ กตฺวา โกฬิวีโสติ วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ อญฺชนวณฺณานีติ อญฺชนสฺส วณฺโณ วิย วณฺโณ เอเตสนฺติ อญฺชนวณฺณานิฯ โลมานิ ชาตานิ โหนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ โสติ โสโณฯ ฐเปสิ กิราติ สมฺพนฺโธฯ เตหีติ อสีติสหสฺสปุริเสหิฯ ปณฺณสาลนฺติ ปณฺเณน ฉาทิตํ, เตน จ ปริกฺขิตฺตํ สาลํฯ อุณฺณปาวารณนฺติ อุณฺณมยํ อุตฺตราสงฺคํฯ ปาทปุญฺฉนิกนฺติ ปาทํ ปุญฺฉติ โสเธติ อเนนาติ ปาทปุญฺฉนิยํ, ตเทว ปาทปุญฺฉนิกํฯ สพฺเพวาติ โสเณน สห อสีติสหสฺสปุริสา เอวฯ ตสฺส จาติ โสณสฺส จฯ ปุพฺพโยโคติ ปุพฺพูปาโยฯ

อสีติคามิกสหสฺสานีติ เอตฺถ คาเมสุ วสนฺตีติ คามิกา, เตสํ อสีติสหสฺสานิ อสีติคามิกสหสฺสานีติ อตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘เตสู’’ติอาทิฯ