143. วตฺถุฏฺฐปนาทิกถา

[239] โจรา อคมํสุ กิราติ สมฺพนฺโธฯ โปกฺขรณิโต นีหริตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ โสติ ภิกฺขุ, เอวมาหาติ สมฺพนฺโธฯ วุตฺเถนาติ วสนฺเตน, เยน เกนจิ กตนฺติ สมฺพนฺโธฯ ตํ ปุคฺคลนฺติ วตฺถุกตํ ตํ ปุคฺคลํฯ เอตฺถาติ ‘‘วตฺถุํ ฐเปตฺวา สงฺโฆ ปวาเรยฺยา’’ติ ปาเฐ ฯ อิมินา วตฺถุนา อปทิสาหีติ สมฺพนฺโธฯ นนฺติ ปุคฺคลํฯ อนุวิชฺชิตฺวาติ อนุยุญฺชิตฺวา, ปุจฺฉิตฺวาติ อตฺโถฯ

เอโก ภิกฺขุ ปูเชสิ, ปิวีติ สมฺพนฺโธฯ ตสฺสาติ ภิกฺขุสฺสฯ ตทนุรูโปติ เตสํ ปูชนปิวนานํ อนุรูโปฯ โสติ โจทโก ภิกฺขุฯ ตํ คนฺธนฺติ ตํ สรีรคนฺธํฯ ยํ ปุคฺคลนฺติ โยชนาฯ ฐเปสีติ ปวารณาย ฐเปสิฯ อยมสฺสาติ อยํ โทโส อสฺส ปุคฺคลสฺสฯ

อิทาเนว นนฺติ เอตฺถ ‘‘น’’นฺติ ปทํ ‘‘ปุคฺคล’’นฺติ ปเทน โยเชตพฺพํฯ นํ ปุคฺคลนฺติ หิ อตฺโถฯ อุภยนฺติ วตฺถุญฺจ ปุคฺคลญฺจาติ อุภยํฯ กลฺลํ วจนายาติ ยุตฺตํ กเถตุํฯ กสฺมา กลฺลํ วจนายาติ โยชนาฯ ปวารณโต ปุพฺเพ, ปจฺฉา จาติ สมฺพนฺโธฯ อิติ ตสฺมา กลฺลํ วจนายาติ โยชนาฯ อิทญฺหิ อุภยนฺติ วตฺถุปุคฺคลสงฺขาตํ อิทเมว อุภยํฯ ปวารณาย ปุพฺเพติ โยชนาฯ อุกฺโกเฏนฺตสฺสาติ จาเลนฺตสฺสฯ

144. ภณฺฑนการกวตฺถุกถา

[240] จตุตฺถปญฺจมาติ ฉสุ ปกฺเขสุ โปฏฺฐปาทมาสสฺส ชุณฺหปกฺขกาฬปกฺขสงฺขาตา จตุตฺถปญฺจมาฯ ตติโยติ สาวณมาสสฺส กาฬปกฺโข ตติโยฯ ตติยจตุตฺถปญฺจมา วาติ เอตฺถ ตติโยติ สาวณมาสสฺส กาฬปกฺโขฯ จตุตฺโถติ โปฏฺฐปาทมาสสฺส ชุณฺหปกฺโขฯ ปญฺจโมติ ตสฺเสว กาฬปกฺโขฯ ‘‘ตติย…เป.… ปญฺจมา วา’’ติ ปทานิ ‘‘ทฺเว วา ตโย วา’’ติ ปเทหิ ยถากฺกมํ โยเชตพฺพานิฯ จตุตฺเถ วา กเตติ จตุตฺถปกฺเข วา ปนฺนรสิภาเวน กเตฯ ทฺเว จาตุทฺทสิกาติ ตติยปกฺเข จ จาตุทฺทสิยา สทฺธิํ ทฺเว จาตุทฺทสิกาฯ อิเมติ ภณฺฑนการกาฯ เตติ ภณฺฑนการกาฯ

อสํวิหิตาติ เอตฺถ อการสฺส วิรหตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สํวิทหนวิรหิตา’’ติฯ ตตฺถ สํวิทหนวิรหิตาติ สํวิทหนรกฺขวิรหิตาฯ อาคมนชานนตฺถายาติ ภณฺฑนการกานํ อาคมนสฺส ชานนตฺถายฯ กิลนฺตตฺถาติ ตุมฺเห กิลนฺตา ภวถฯ

‘‘สมฺโมหํ กตฺวา’’ติ อิมินา วิกฺขิตฺวาติ ปทสฺส วิกฺเขปํ กตฺวาติ อตฺถํ ทสฺเสติฯ โน เจ ลเภถาติ เอตฺถ กิมตฺถาย น ลเภถาติ อาห ‘‘พหิสีมํ คนฺตุ’’นฺติฯ ‘‘ภณฺฑนการกานํ…เป.… โหนฺตี’’ติ อิมินา อลภนสฺส การณํ ทสฺเสติฯ ยนฺติ อาคมํ ชุณฺหํฯ โกมุทิยา จาตุมาสินิยาติ ปจฺฉิมกตฺติกปุณฺณมายํฯ สา หิ กุมุทานมตฺถิตาย โกมุที, จตุนฺนํ วสฺสิกานํ มาสานํ ปูรณตฺตา จาตุมาสินีติ วุจฺจติฯ ตทา หิ กุมุทานิ สุปุปฺผิตานิ โหนฺติ, ตสฺมา กุมุทานํ สมูหา, กุมุทานิ เอว วา โกมุทา, เต เอตฺถ อตฺถีติ โกมุทีติ วุจฺจติ, กุมุทวตีติ วุตฺตํ โหติ ฯ อวสฺสํ ปวาเรตพฺพนฺติ ธุวํ ปวาเรตพฺพํฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ตนฺติ โกมุทิํ จาตุมาสินิํฯ

145. ปวารณาสงฺคหกถา

[241] อญฺญตโร ผาสุวิหาโรติ เอตฺถ ผาสุวิหาโร นาม โกติ อาห ‘‘ตรุณสมโถ วา ตรุณวิปสฺสนา วา’’ติฯ อิมินา ตรุณสมถวิปสฺสนา ผาสุํ วิหรติ อเนนาติ ผาสุวิหาโรติ ทสฺเสติฯ ปริพาหิรา ภวิสฺสามาติ เอตฺถ กสฺมา อิมมฺหา ผาสุวิหารา ปริพาหิรา ภวิสฺสนฺตีติ อาห ‘‘อนิพทฺธรตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานาทิภาเวนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ อนิพทฺธรตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานาทิภาเวนาติ อนิพทฺธทิวาฏฺฐานาทิภาเวน เหตุภูเตน, อสกฺโกนฺตาติ สมฺพนฺโธฯ อาทิสทฺเทน อนิพทฺธจงฺกมาทโย สงฺคณฺหาติฯ ‘‘ฉนฺททานํ ปฏิกฺขิปตี’’ติ อิมินา ‘‘สพฺเพเหว เอกชฺฌํ สนฺนิปติตพฺพ’’นฺติ วากฺยสฺส อญฺญตฺถาโปหนํ ทสฺเสติฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ อิเมสุ ตีสุ ฉนฺททานํ น วฏฺฏติ, ตสฺมา ปฏิกฺขิปตีติ โยชนาฯ อยํ ปวารณาสงฺคโห นาม น ทาตพฺโพติ โยชนาฯ ตรุณสมถวิปสฺสนาลาภี เอกปุคฺคโล วา โหตูติ โยชนาฯ ‘‘เอกสฺสปิ ทาตพฺโพเยวา’’ติ อิมินา อยํ ปวารณาสงฺคโห เอกสฺส ทินฺโนปิ สพฺเพสํ ทินฺโน โหตีติ ทสฺเสติฯ ปวารณาสงฺคเห ทินฺเน สตีติ โยชนาฯ อาคนฺตุกาติ สฏฺฐิวสฺสาปิ อาคนฺตุกาฯ เตสนฺติ ทินฺนปวารณาสงฺคหานํฯ อนฺตราปีติ โกมุทิยา จาตุมาสินิยา อนฺตราปิฯ

อิติ ปวารณากฺขนฺธกวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

5. จมฺมกฺขนฺธกํ