141. ปวารณาฏฺฐปนกถา

[236] สพฺพํ สงฺคณฺหาตีติ สพฺพสงฺคาหิกํฯ ปุคฺคลสฺส ฐปนํ ปุคฺคลิกํฯ ตตฺถาติ ทฺวีสุ ปวารณาฏฺฐปเนสุ ฯ สพฺพสงฺคาหิเก ฐปิตา โหตีติ สมฺพนฺโธฯ ยาว เรกาโร อตฺถิ, ตาวาติ โยชนาฯ ภาสิยิตฺถาติ ภาสิตาฯ ลปิยิตฺถาติ ลปิตาฯ น ปริโยสิยิตฺถาติ อปริโยสิตาฯ เอตฺถนฺตเรติ เอตสฺมิํ สุการเรการานํ อนฺตเรฯ เอกปเทปีติ ปิสทฺโท เอกกฺขเรปีติ อตฺถํ สมฺปิณฺเฑติฯ ฐปิตาติ ‘‘สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ, อิตฺถนฺนาโม ปุคฺคโล สาปตฺติโก, ตสฺส ปวารณํ ฐเปมี’’ติ ญตฺติยา ฐปิตาฯ ยฺยกาเรติ ‘‘ปวาเรยฺยา’’ติ เอตฺถ ยฺยกาเรฯ ตโตติ ยฺยการโตฯ ปุคฺคลิกฏฺฐปเน ปน อฏฺฐปิตา โหตีติ สมฺพนฺโธฯ สํการโตติ ‘‘สงฺฆํ ภนฺเต’’ติ เอตฺถ สํการโตฯ สพฺพปจฺฉิโมติ ตีสุ วาเรสุ ตติยวาเร สพฺเพสํ อกฺขรานํ ปจฺฉิโม ฏิกาโร อตฺถีติ โยชนาฯ เอตฺถนฺตเรติ เอตสฺมิํ สํการฏิการานํ อนฺตเรฯ ตสฺมาติ ยสฺมา ปริโยสิตา โหติ, ตสฺมาฯ ‘‘เอเสว นโย’’ติ วุตฺตวจนํ วิตฺถาเรนฺโต อาห ‘‘เอตาสุปิ หี’’ติอาทิฯ ตตฺถ เอตาสุปีติ ทฺเววาจิกเอกวาจิกสมานวสฺสิกาสุปิฯ ปิสทฺโท เตวาจิกมเปกฺขติฯ ฐปนเขตฺตนฺติ ฐปนสฺส ภูมิฯ อิติสทฺโท ปริสมาปนตฺโถฯ

[237] อนุยุญฺชิยมาโนติ เอตฺถ อนุยุญฺชสทฺโท ปุจฺฉนตฺโถติ อาห ‘‘ปุจฺฉิยมาโน’’ติฯ ปรโตติ ปรสฺมิํเยว ขนฺธเกติ (มหาว. 237) อตฺโถฯ อลํ ภิกฺขุ มา ภณฺฑนนฺติอาทีนีติ เอตฺถ อาทิสทฺเทน ‘‘มา กลหํ, มา วิวาท’’นฺติวจนานิ สงฺคณฺหาติ, วจนานิ วตฺวา โอมทฺทิตฺวาติ โยชนาฯ วจโนมทฺทนาติ วจเนเนว โอมทฺทนาฯ หีติ สจฺจํฯ อิธาติ อิมสฺมิํ ปวารณาฏฺฐปนฏฺฐาเนฯ อนุทฺธํสิตํ ปฏิชานาตีติ เอตฺถ ปฏิชานนาการํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อมูลเกน ปาราชิเกน อนุทฺธํสิโต อยํ มยา’’ติฯ ‘‘ลิงฺคนาสนายา’’ติ อิมินา ทณฺฑกมฺมนาสนสํวาสนาสนานิ นิวตฺเตติฯ

[238] เอตนฺติ ‘‘อสุกา อาปตฺตี’’ติ วจนํฯ กลหสฺส มุขนฺติ กลหสฺส อุปาโยฯ

143. วตฺถุฏฺฐปนาทิกถา

[239] โจรา อคมํสุ กิราติ สมฺพนฺโธฯ โปกฺขรณิโต นีหริตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ โสติ ภิกฺขุ, เอวมาหาติ สมฺพนฺโธฯ วุตฺเถนาติ วสนฺเตน, เยน เกนจิ กตนฺติ สมฺพนฺโธฯ ตํ ปุคฺคลนฺติ วตฺถุกตํ ตํ ปุคฺคลํฯ เอตฺถาติ ‘‘วตฺถุํ ฐเปตฺวา สงฺโฆ ปวาเรยฺยา’’ติ ปาเฐ ฯ อิมินา วตฺถุนา อปทิสาหีติ สมฺพนฺโธฯ นนฺติ ปุคฺคลํฯ อนุวิชฺชิตฺวาติ อนุยุญฺชิตฺวา, ปุจฺฉิตฺวาติ อตฺโถฯ

เอโก ภิกฺขุ ปูเชสิ, ปิวีติ สมฺพนฺโธฯ ตสฺสาติ ภิกฺขุสฺสฯ ตทนุรูโปติ เตสํ ปูชนปิวนานํ อนุรูโปฯ โสติ โจทโก ภิกฺขุฯ ตํ คนฺธนฺติ ตํ สรีรคนฺธํฯ ยํ ปุคฺคลนฺติ โยชนาฯ ฐเปสีติ ปวารณาย ฐเปสิฯ อยมสฺสาติ อยํ โทโส อสฺส ปุคฺคลสฺสฯ

อิทาเนว นนฺติ เอตฺถ ‘‘น’’นฺติ ปทํ ‘‘ปุคฺคล’’นฺติ ปเทน โยเชตพฺพํฯ นํ ปุคฺคลนฺติ หิ อตฺโถฯ อุภยนฺติ วตฺถุญฺจ ปุคฺคลญฺจาติ อุภยํฯ กลฺลํ วจนายาติ ยุตฺตํ กเถตุํฯ กสฺมา กลฺลํ วจนายาติ โยชนาฯ ปวารณโต ปุพฺเพ, ปจฺฉา จาติ สมฺพนฺโธฯ อิติ ตสฺมา กลฺลํ วจนายาติ โยชนาฯ อิทญฺหิ อุภยนฺติ วตฺถุปุคฺคลสงฺขาตํ อิทเมว อุภยํฯ ปวารณาย ปุพฺเพติ โยชนาฯ อุกฺโกเฏนฺตสฺสาติ จาเลนฺตสฺสฯ

144. ภณฺฑนการกวตฺถุกถา

[240] จตุตฺถปญฺจมาติ ฉสุ ปกฺเขสุ โปฏฺฐปาทมาสสฺส ชุณฺหปกฺขกาฬปกฺขสงฺขาตา จตุตฺถปญฺจมาฯ ตติโยติ สาวณมาสสฺส กาฬปกฺโข ตติโยฯ ตติยจตุตฺถปญฺจมา วาติ เอตฺถ ตติโยติ สาวณมาสสฺส กาฬปกฺโขฯ จตุตฺโถติ โปฏฺฐปาทมาสสฺส ชุณฺหปกฺโขฯ ปญฺจโมติ ตสฺเสว กาฬปกฺโขฯ ‘‘ตติย…เป.… ปญฺจมา วา’’ติ ปทานิ ‘‘ทฺเว วา ตโย วา’’ติ ปเทหิ ยถากฺกมํ โยเชตพฺพานิฯ จตุตฺเถ วา กเตติ จตุตฺถปกฺเข วา ปนฺนรสิภาเวน กเตฯ ทฺเว จาตุทฺทสิกาติ ตติยปกฺเข จ จาตุทฺทสิยา สทฺธิํ ทฺเว จาตุทฺทสิกาฯ อิเมติ ภณฺฑนการกาฯ เตติ ภณฺฑนการกาฯ

อสํวิหิตาติ เอตฺถ อการสฺส วิรหตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สํวิทหนวิรหิตา’’ติฯ ตตฺถ สํวิทหนวิรหิตาติ สํวิทหนรกฺขวิรหิตาฯ อาคมนชานนตฺถายาติ ภณฺฑนการกานํ อาคมนสฺส ชานนตฺถายฯ กิลนฺตตฺถาติ ตุมฺเห กิลนฺตา ภวถฯ