หีติ สจฺจํ , ยสฺมา วา, สนฺติฏฺฐนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ สิลุจฺจโยติ ปพฺพโต, ตสฺมิํ เลณํ สิลุจฺจยเลณํ, ปพฺพตคุหาติ อตฺโถฯ อุปจิกาสงฺกาติ อุปจิกานํ อุฏฺฐานฏฺฐานนฺติ อาสงฺกาฯ ตโตติ ปาสาณปิฏฺฐิยํ วา ปาสาณถมฺเภสุ วา กตเสนาสนาทิโตฯ อาคนฺตุโก โย ภิกฺขุ อนุวตฺตนฺโต วสตีติ สมฺพนฺโธฯ โสติ อาคนฺตุโก ภิกฺขุฯ ปุน โสติ อาคนฺตุโก ภิกฺขุเยวฯ ตโตติ คเหตฺวา อิสฺสริเยน วสนโตฯ อุโภปีติ อาวาสิโกปิ อาคนฺตุโกปิ ทฺเว ภิกฺขูฯ เตสูติ ทฺวีสุ ตีสุฯ ปจฺฉิมสฺสาติ สพฺพปจฺฉิมสฺสฯ อาโภเคนาติ อาโภคมตฺเตน มุตฺติ นตฺถิ, อาปุจฺฉิตพฺพเมวาติ อธิปฺปาโยฯ อญฺญโตติ อญฺญาวาสโตฯ อญฺญตฺราติ อญฺญสฺมิํ อาวาเสฯ ตตฺเถวาติ อานีตาวาเสเยวฯ เตนาติ วุฑฺฒตเรน, ‘‘สมฺปฏิจฺฉิเต’’ติ ปเท กตฺตาฯ สมฺปฏิจฺฉิเตติ วุฑฺฒตเรน สมฺปฏิจฺฉิเตปิ อิตรสฺส คนฺตุํ วฏฺฏติ อาปุจฺฉิตตฺตาติ วทนฺติฯ นฏฺฐํ วาติ นฏฺเฐ วา เสนาสเน สติ คีวา น โหตีติ โยชนาฯ อญฺญสฺสาติ อวิสฺสาสิกปุคฺคลสฺสฯ นฏฺฐานีติ นฏฺเฐสุ มญฺจปีเฐสุ สนฺเตสุฯ

วุฑฺฒตโร ภิกฺขุ จ อิสฺสริโย จ ยกฺโข จ สีโห จ วาฬมิโค จ กณฺหสปฺโป จ วุฑฺฒ…เป.… กณฺหสปฺปา, เต อาทโย เยสํ เตติ วุฑฺฒ…เป.… กณฺหสปฺปาทโย, เตสุฯ อาทิสทฺเทน เปตาทโย สงฺคณฺหาติฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ฐาเนฯ อสฺสาติ ภิกฺขุโนฯ ‘‘ปลิพุทฺโธ’’ติ ปทสฺส อตฺถํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘อุปทฺทุโต’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6. อนุปขชฺชสิกฺขาปทํ

[119] ฉฏฺเฐ รูมฺภิตฺวาติ นิวาเรตฺวา, อาวรณํ กตฺวาติ อตฺโถฯ วสฺสคฺเคนาติ วสฺสคณนายฯ อนุปขชฺชาติ เอตฺถ ขท หิํสายนฺติ ธาตุปาเฐสุ (สทฺทนีติธาตุมาลายํ 15 ทการนฺตธาตุ) วุตฺตตฺตา ขทสทฺโท หิํสตฺโถ โหติฯ อนุสมีปํ อุปคนฺตฺวา ขทนํ หิํ สนํ นาม อนุสมีปํ ปวิสนเมวาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อนุปวิสิตฺวา’’ติฯ

[120] ‘‘ชาน’’นฺติ เอตฺถ ชานนาการํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘อนุฏฺฐาปนีโย อย’’นฺติฯ เตเนวาติ ชานนเหตุนา เอวฯ อสฺสาติ ‘‘ชาน’’นฺติปทสฺสฯ หีติ วิตฺถารโชตโกฯ สงฺโฆ ปน เทตีติ สมฺพนฺโธฯ ยสฺสาติ วุฑฺฒาทีสุ อญฺญตรสฺสฯ เอตฺถาติ วุฑฺฒคิลานาทีสุฯ คิลานสฺสปิ เทตีติ โยชนาฯ ‘‘คิลาโน’’ติ ปทํ ‘‘น ปีเฬตพฺโพ, อนุกมฺปิตพฺโพ’’ติปททฺวเย วุตฺตกมฺมํฯ ‘‘กามญฺจา’’ติ ปทสฺส อนุคฺคหตฺถโชตกตฺตา ปนสทฺโท ครหตฺถโชตโกฯ

[121] มญฺจปีฐานํ อุปจาโร นามาติ สมฺพนฺโธฯ ยโตติ ยโต กุโตจิ ฐานโตฯ ยาว มญฺจปีฐํ อตฺถิ, ตาว อุปจาโร นามาติ โยชนาฯ ตสฺมิํ อุปจาเร ฐิตสฺส ภิกฺขุโน อุปจาเรติ สมฺพนฺโธฯ

‘‘อภินิสีทติ วา อภินิปชฺชติ วา’’ติ เอตฺถ วาสทฺทสฺส อนิยมวิกปฺปตฺถํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘อภินิสีทนมตฺเตนา’’ติอาทิฯ

[122] อิโตติ วารโตฯ อิธาติ อิมสฺมิํ ปาจิตฺติยวาเรฯ ยถา วุตฺโต, เอวนฺติ สมฺพนฺโธฯ สพฺพตฺเถวาติ สพฺเพสุ เอว วิหารปริเวเณสุฯ อสฺสาติ วิสภาคปุคฺคลสฺสฯ อิธาปีติ อิมสฺมิมฺปิ สิกฺขาปเทฯ ตตฺถาติ วิสฺสาสิกปุคฺคเลฯ

[123] ปาฬิยํ ‘‘อาปทาสู’’ติปทํ ‘‘ปวิสตี’’ติ อชฺฌาหารปเทน สมฺพนฺธิตพฺพนฺติ อาห ‘‘อาปทาสูติอาที’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. นิกฺกฑฺฒนสิกฺขาปทํ

[126] สตฺตเม เย ปาสาทา วา ยานิ วา จตุสฺสาลานีติ โยชนาฯ จตสฺโส ภูมิโย เอเตสนฺติ จตุภูมกาฯ เอวํ ปญฺจภูมกาฯ โกฏฺฐกานีติ ทฺวารโกฏฺฐกานิฯ ‘‘ปาสาทา’’ติปทมเปกฺขิย วุตฺตํ ‘‘เย’’ติปทํ, ‘‘จตุสฺสาลานี’’ติปเท อเปกฺขิเต ‘‘ยานี’’ติ ลิงฺควิปลฺลาโส โหติฯ เสนาสเนสุ เอเกน ปโยเคน พหุเก ทฺวาเร ภิกฺขุํ อติกฺกาเมตีติ สมฺพนฺโธฯ นานาปโยเคหิ นานาทฺวาเร ภิกฺขุํ อติกฺกาเมนฺตสฺสาติ โยชนาฯ ‘‘ทฺวารคณนายา’’ติอิมินา ปโยคคณนายาติปิ อตฺถํ ญาเปติ อตฺถโต ปากฏตฺตาฯ อนามสิตฺวาติ อฉุปิตฺวาฯ